Nieuwe regels moeten online platforms veiliger maken

EU legt regels op aan platforms

De EU legt met Digital Services Act (of digitaledienstenverordening) een heel pakket regels op aan 'onlineplatforms'. Dat zijn naast sociale media en zoekmachines ook appstores, online marktplaatsen en grote webwinkels. 

De platforms moeten allerlei stappen zetten om verschillende problemen voor consumenten aan te pakken. Belangrijke problemen zijn:

• Onbetrouwbare advertenties die je naar een oplichter lokken. Denk aan een nepshop.
• Onveilige producten of namaakproducten op online marktplaatsen. 
• Aanbevelingsalgoritmen die voorrang geven aan sensationele berichten. Soms zelfs nepnieuws.
• Aanbevelingsalgoritmen die je in een ‘informatiebubbel’ stoppen. Waardoor je (te) eenzijdige berichten ziet over onderwerpen.
• Haatberichten en oproepen tot geweld.

Consument heeft belangrijke rol 

Consumenten krijgen een belangrijke rol in de nieuwe wet. Dankzij regels voor betere omgang met klachten kunnen gebruikers (beter dan nu) klagen over illegale content en illegale producten. De EU hoopt dat miljoenen meldingen van consumenten een reinigend effect zullen hebben op de platforms.

‘Gebruiksvriendelijke’ meldknop

Consumenten moeten op deze platforms altijd een ‘gebruiksvriendelijke’ meldknop vinden voor illegale content. Denk aan haatberichten, discriminerende uitingen, oproepen tot geweld en advertenties die leiden naar oplichting.

Je moet binnen een ‘redelijke termijn’ van het platform horen wat er met je melding is gedaan. Het platform kan je nog wel om een extra toelichting vragen voordat het actie onderneemt.

De besluiten van de 19 grootste platforms over alle meldingen komen in een centrale, publiek toegankelijke database op transparency.dsa.ec.europa.eu. Op het moment van schrijven zijn er al 4 miljoen verwerkte meldingen. In de database lees je dus over alle meldingen en wat ermee is gedaan.

Optioneel: een algoritmevrije tijdlijn

Gebruikers van sociale media kunnen kiezen voor een feed die niet door een algoritme is samengesteld. Zo voorkom je 'informatiebubbels'. Je kunt dan bijvoorbeeld een chronologische tijdlijn met de laatste berichten van je vrienden onder elkaar zien.

Zo’n optie kenden de meeste platforms al een tijdje. Maar helaas is na de invoering van de DSA de algoritmevrije tijdlijn op nog geen enkel commercieel platform de standaardinstelling. Je moet deze zelf inschakelen. 

Wat moeten de platforms nog meer doen?

De EU geeft nog wat extra 'huiswerk' aan platforms om problemen te verminderen:

Advertenties

Platforms met advertenties moeten de identiteit van adverteerders beter registreren. De grootste platforms moeten ook een publiek toegankelijk advertentieregister hebben waarin je alle vertoonde reclame kunt opzoeken.

Dat helpt zeker bij het onderzoeken van criminele activiteiten. Criminelen kunnen vaak niet zonder advertenties. Op de websites van Facebook, Instagram en Google vind je alle advertenties die op hun platforms staan.

Identiteit verkopers beter registreren

Online marktplaatsen als Aliexpress, Bol en Amazon moeten de identiteit van de duizenden verkopers beter registreren. Zo kunnen handelaren opgespoord worden als blijkt dat ze verboden zaken (gevaarlijke- of namaakproducten) verkopen. Als de marktplaats van deze verkoop weet, dan moet hij daar álle kopers over informeren. Voor zover hij de contactgegevens heeft. De regels gaan alleen over professionele verkopers. Dus niet over consumenten die onderling via bijvoorbeeld marktplaats.nl handelen. 

Transparantie

Platforms moeten transparant zijn over hun algoritmen en de manier waarop ze de inhoud rangschikken. Bijvoorbeeld als ze iets ‘aanbevelen’. Er moet dus uitleg bij staan. 

Reclame

Reclame mag niet meer gebaseerd zijn op de seksuele oriëntatie, ras of geloof van de gebruiker. En kinderen mogen zelfs helemaal geen reclame meer zien op basis van hun persoonsgegevens. 

Misleiding voorkomen

De DSA verbiedt (ontwerp)trucs die consumenten misleiden. Dit worden dark patterns genoemd. De Nederlandse marktautoriteit ACM verzoekt ondernemers al enige tijd zulke trucjes niet te gebruiken.

Meer uitleg als een platform je blokkeert

De Europese verordening lijkt ook gunstig uit te pakken voor consumenten die problemen ervaren met Microsoft. Het ging dan om consumenten die door Microsoft van het platform worden verbannen omdat ze de voorwaarden zouden hebben geschonden. Gedupeerden moesten tot nu toe vaak naar de rechter om te weten te komen waarom. Met het ingaan van de DSA hebben verbannen consumenten recht op uitleg en een mogelijkheid om in beroep te gaan. 

Wie handhaaft de verordening? 

De Europese Commissie heeft een deel van het toezicht op uitvoering van de wet uitbesteed aan nationale toezichthouders. In ons land vooral de Autoriteit Consument en Markt (ACM). De marktwaakhonden van verschillende landen kunnen apart of in samenwerking kwesties onderzoeken en sancties opleggen. 

Bedrijven kunnen boetes krijgen (tot 6% van de jaaromzet) als ze zich niet aan de regels van de DSA houden.

Klachtenloket

Zie je illegale content of krijg je verboden producten aangeboden? Dan is het belangrijk dat je eerst melding doet bij het platform zelf. Pas als die niet goed reageert kun je daarover een klacht indienen bij de ACM.