Slimme meter: handig of liever niet?

Wat is de slimme meter?

De slimme meter is een digitale meter waarvan de standen op afstand worden uitgelezen door de energieleverancier en de netbeheerder. Je hoeft dus geen meterstanden meer door te geven aan je energieleverancier. En er hoeft ook geen meteropnemer meer langs te komen.

De slimme meter meet je stroomverbruik en geeft de standen van de gasmeter door. Oude gasmeters kunnen niet 'praten' met de slimme meter. Daarom vervangt de netbeheerder deze tegelijk met de elektriciteitsmeter.

Uitlezen van de slimme meter

De slimme meter wordt op de volgende momenten uitgelezen door de energieleverancier of netbeheerder:

• 1 keer per jaar voor het opmaken van de jaarrekening.
• 12 keer per jaar voor een verbruiks- en kostenoverzicht (voor jezelf).
• Bij een overstap naar een andere leverancier of verhuizing.
• Bij beheer of onderhoud van het energienet, als dat nodig is.

Meer inzicht in je verbruik

Met de slimme meter krijg je meer inzicht in je energieverbruik. Bijvoorbeeld door de maandelijkse kostenoverzichten. En helemaal als je er zelf nog een energieverbruiksmanager op aansluit.

Hoe werkt de slimme meter?

De slimme meter stuurt meterstanden door via het mobiele telefoonnetwerk (GPRS of CDMA), niet via wifi. De slimme meter heeft zelf een soort ingebouwde mobiele telefoon. Je hebt er dus geen internetverbinding of mobiele telefoon voor nodig. 

Die dataverbinding wordt de 'P3-poort' genoemd. En de computerserver van de netbeheerder waar de data wordt verzameld heet de 'P4-poort'.

Hier sluit je een energieverbruiksmanager aan

De 'P1-poort' is een (telefoon)stekkeraansluiting op de slimme meter die je zelf kunt gebruiken. Via die aansluiting kun je een energieverbruiksmanager aansluiten.

De 'P2-poort' tenslotte is de verbinding tussen de gasmeter en de slimme meter. De gasmeter zelf is geen slimme meter. Maar je hebt wel een moderne gasmeter nodig, om de slimme meter je gasverbruik te laten uitlezen en doorsturen. 

Wat zijn de voordelen van de slimme meter?

Besparen

Met alleen de slimme meter bespaar je nog geen energie. Maar door het maandelijkse verbruiks- en kostenoverzicht van de energieleverancier hou je je verbruik wel bij. Je kunt makkelijker en sneller controleren of je verbruik niet onverwachts omhoog gaat. Energieleveranciers ondernemen geen actie als je verbruik opeens sterk stijgt. Je moet dat dus zelf in de gaten houden.

Ook kun je allerlei handige energieverbruiksmanagers aan de slimme meter koppelen. Die kunnen je helpen om energie te gaan besparen.

Storingen en veiligheid

Netbeheerders kunnen storingen sneller en goedkoper opsporen en verhelpen, dankzij slimme meters. De netbeheerder hoeft namelijk niet meer te wachten op telefonische meldingen over stroomuitval in een wijk. Of in 20 tuinen te graven om een loszittende verbinding te vinden in het stroomnet.

Ook (brand)onveilige situaties vallen eerder op, zoals het illegaal aftappen van stroom. Omdat  slimme meters van buurtbewoners bijvoorbeeld andere waarden van de netspanning laten zien. 

Goedkoper netbeheer

Dankzij de informatie uit slimme meters kunnen netbeheerders beter werken aan de toekomst van ons elektriciteitsnet. Door die anonieme gegevens kunnen ze bijvoorbeeld zien in welke wijken al veel elektrische auto's zijn. 

De noodzakelijke verzwaring van het net kan daardoor veel lokaler, in plaats van een groot gebied te voorzien van dikkere kabels. Dat bespaart de netbeheerders en daarmee de consument, heel wat kosten.

Energievoorziening van de toekomst

Het aanbod van elektriciteit zal meer gaan schommelen, door steeds meer zonne- en windenergie. Een van de manieren om dat op te vangen is het aanpassen van de vraag op het aanbod. Zo kun je er bijvoorbeeld toestemming voor geven om je wasmachine te laten draaien als er veel aanbod van stroom is. Of je kiest voor een energiecontract waarbij de prijs afhangt van het aanbod op dat moment van de dag.

Om dat allemaal technisch te regelen zijn slimme meters nodig.

Wanneer krijg ik een slimme meter?

De grootschalige ‘uitrol’ van de slimme meters is begonnen in januari 2015. Inmiddels is de slimme meter aan zo goed als alle huishoudens aangeboden. Heb je nog geen slimme meter, maar wil je die wel?  Vraag deze dan aan via de website van je netbeheerder. In het ean-codeboek vind je wie je netbeheerder is.

Wat kost een slimme meter?

De overheid en de netbeheerders willen dat iedereen in Nederland een slimme meter krijgt. Daarom kost het niets als de netbeheerder een slimme meter installeert. Het maandelijkse huurbedrag dat je voor je meter betaalt verandert niet doordat je een slimme meter krijgt. Het kleine beetje stroomverbruik van de slimme meter zelf zit 'voor de meter'. Dit betekent dat de netbeheerder dat betaalt. 

Slimme meter en privacy

Er is veel discussie geweest over de privacyaspecten van een slimme meter. Als de meter op afstand uitgelezen kan worden, dan gaan jouw gebruiksgegevens namelijk ‘naar buiten’. De dataverbinding met de slimme meter zelf is door de sectie Digital Security van de Radboud Universiteit stevig onderworpen aan hackgevoeligheids-testen. Uit deze testen kwam naar voren dat die verbinding goed beveiligd is.

Energieverbruiksmanagers en privacy

Op je slimme meter kun je een energieverbruiksmanager aansluiten om zo makkelijk je energiegebruik te volgen. Die aansluiting kan direct. Of indirect, door toestemming te geven aan een derde partij. Je geeft dan toestemming aan een ODA (onafhankelijke dienstenaanbieder) om jouw slimme meter uit te lezen. Je verbruik kun je dan live volgen via een app of website.

Alleen met toestemming

ODA's mogen de data van een slimme meter alleen inkijken als ze daarvoor duidelijk toestemming hebben gekregen van de consument. Ze moeten aan de netbeheerder melden dat ze die toestemming hebben voordat ze toegang krijgen tot jouw meterstanden.

Helaas werd in het verleden door sommige van deze ODA's iemands identiteit niet altijd goed gecontroleerd. Waardoor iemand anders zich als jou kon voordoen en zo inzicht kon krijgen in jouw gegevens. Zelfs als je niet eens gebruikmaakte van zo'n dienst.

Netbeheerders controleren de ODA's

De netbeheerders controleren nu of de aanbieders van de diensten de identiteit van de aanvrager controleren. Om zo misbruik van je identiteit te voorkomen.

Tot nu toe melden netbeheerders het niet als ze een partij toegang tot je meterstanden hebben gegeven. Je kunt hier dus niet zelf op letten. En als je de toestemming weer intrekt, kun je niet zelf controleren of de toegang echt is gestopt. Ook daarop moet je vertrouwen. Als Consumentenbond vinden wij dat dit beter moet. We hebben de netbeheerders hiertoe opgeroepen.

Controleer welk bedrijf er achter zit

Het is slim om uit te zoeken welk bedrijf er achter een verbruiksmanager zit. En of je je data in handen van die partij vertrouwt. Doe dit voordat je een verbruiksmanager toestemming geeft om jouw data in te zien. En controleer of de voorwaarden duidelijk genoeg zijn en of deze dienstverlener goede privacyregels hanteert. Is er bijvoorbeeld een sterk wachtwoord nodig om je verbruiksgegevens online in te zien?

Let op! Er zijn ook energieverbruiksmanagers die je aan een 'domme' energiemeter kunt koppelen. Natuurlijk gelden onze adviezen rondom privacy ook voor de koppeling van een app of internetdienst aan een niet-slimme meter.

Slimme meter verplicht?

Een slimme meter is niet verplicht. Je kunt de meter (gratis) weigeren via je netbeheerder.

Oude meter afgekeurd?

Wil je geen slimme meter en is je oude meter afgekeurd? Dan krijg je een digitale meter die niet van afstand uit te lezen is.

Toch laten plaatsen

Heb je de slimme meter geweigerd, maar heb je er later toch eentje nodig? Dan moet je hier bij sommige netbeheerders voor betalen.

Uitlezen op afstand stopzetten

Als je een slimme meter hebt kun je kiezen of deze 'administratief aan' of 'administratief uit' staat. Bij 'administratief uit' leest de netbeheerder geen meterstanden uit. Je kunt het uitlezen op afstand ook later laten uitzetten.

Zelf meterstanden doorgeven

Bij 'administatief uit' moet je zelf de meterstanden doorgeven. En je krijgt geen maandelijks kosten- en verbruiksoverzicht van je energieleverancier. Wel kun je de P1-poort van de slimme meter blijven gebruiken om er zelf een energieverbruiksmanager aan te koppelen.

Je kunt het aflezen op afstand altijd later weer aan laten zetten. Netbeheerders vragen hier geen geld voor.

Wel onderhoud en beheer

Ook als de meter 'administratief uit' staat kan de netbeheerder contact met de meter maken voor onderhoud en beheer. Op de display van nieuw geïnstalleerde meters kun je zien wanneer dat voor het laatst gebeurd is en wat de reden was.

Kan ik de meter zelf nog aflezen?

Jazeker. Zelf meterstanden opnemen kan gewoon op het display van de slimme meter. Met een knopje schakel je tussen dag- en nachttarief. En tussen levering en teruglevering. Stedin heeft een handig overzicht van handleidingen van slimme meters, met een foto van de meter erbij. Maar meestal zul je de handleiding van je slimme meter niet nodig hebben.

Foto's maken voordat je overstapt

Wij raden je aan om een foto te maken van de meterstanden, bij elke overstap van energieleverancier. Ook is het slim om je maandelijks kosten- en verbruiksoverzicht van je energieleverancier goed te bekijken. Zo heb je snel in de gaten als het verbruik opeens hoger ligt. En kun je op zoek naar een oplossing. 

Betrouwbaarheid slimme meter

De installatie van een slimme meter heeft normaal geen invloed op je energierekening. Soms zien consumenten toch een onverwachte stijging van hun verbruik na plaatsing van een slimme meter. Redenen hiervoor kunnen zijn:

Koude maanden

Na installatie van de slimme meter ontvang je een maandelijks overzicht van je energiegebruik. Het verbruik daarop kan hoger zijn dan wat je zou verwachten van je ‘normale’ jaarverbruik. Bijvoorbeeld omdat het de afgelopen 2 maanden winter was. Op je jaarrekening wordt dit gecorrigeerd.

Een oude draaischijfmeter

Was de vervangen meter een erg oude draaischijfmeter? Dan kan die in de loop van de tijd langzamer zijn gaan draaien. Eigenlijk heb je daardoor de laatste tijd te weinig betaald, omdat er een te laag verbruik werd gemeten. Dit hoef je natuurlijk niet alsnog te betalen. Maar het verbruik dat je nieuwe meter aangeeft kan bij gelijke omstandigheden wat hoger liggen.

Een gebrek

Heel soms kan de nieuwe meter zelf een gebrek hebben. Uit onderzoek van de Universiteit Twente blijkt dat sommige typen slimme meters onder bepaalde extreme omstandigheden te hoge meterstanden kunnen aangeven. Voor stroom, niet voor gas.

Netbeheer Nederland, de brancheorganisatie van de netbeheerders, heeft tot nu toe geen enkel geval gevonden waarin dit ook bij huishoudens was.

Stappenplan opsporen gebreken

Maar andere defecten aan de meter kunnen ook. Netbeheer Nederland heeft een stappenplan opgesteld. Hiermee kun je gebreken opsporen en onverwacht grote afwijkingen in energiegebruik  verklaren: 

• Controleer zelf of je onverklaarbare verhogingen of verlagingen in je eigen energieverbruik hebt. Is dat niet zo, dan is er geen aanleiding voor verder onderzoek. 
• Zie je wel onverklaarbare afwijkingen? Vergelijk je jaarverbruik dan met het verbruik van vergelijkbare huishoudens. Dat kan via het Nibud.
• Is je verbruik hoger dan dat van vergelijkbare huishoudens of veel hoger dan eerst? Kijk dan of dit te verklaren valt door bijvoorbeeld veranderingen in je gezinssamenstelling, nieuwe, apparaten, of juist hele oude apparaten, ‘grootverbruikers’ als elektrische boilers, infraroodpanelen, vijverpompen of waterbedden. Een lijst van ‘energieslurpers’ vind je bij Milieu Centraal.
• Heb je nog steeds geen verklaring voor je energieverbruik? Vraag dan je energieleverancier om mee te denken: zo kun je preciezer controleren waar je verhoogd verbruik vandaan komt.
  Pak voor het gesprek je jaaroverzichten van de afgelopen jaren erbij, of vraag deze op bij je energieleverancier. Kom je er samen met de energieleverancier niet uit, dan kan je netbeheerder het onderzoek overnemen.

Speciale doormeting

Hebben deze stappen geen verklaring opgeleverd? Neem dan contact op met je netbeheerder. Deze kan de elektriciteit in je woning en energiemeter gespecialiseerd doormeten. Soms komen daar nog onverwachte technische oorzaken uit naar voren. En zo zit het met de kosten van de meting:

• Blijkt uit de meting dat er een fout in de (slimme) meter zit, dan zijn de kosten voor de netbeheerder.
• Blijkt de meter in orde (en de oorzaak bijvoorbeeld in apparatuur in huis te zitten) dan zijn de kosten voor de consument. Het tarief is terug te vinden op de site van de netbeheerder. Elke netbeheerder bepaalt hier zelf het tarief voor.

Om lange wachttijden en onnodige metingen te voorkomen is het belangrijk dat je pas om de doormeting vraagt als je de voorgaande stappen echt grondig doorlopen hebt.

Slimme meter en dag-/nachttarief

Een contract met dubbeltarief kan alleen als je meter 2 telwerken voor levering heeft, zoals de slimme meter. En eventueel 2 telwerken voor teruglevering. Enkeltarief is mogelijk bij meters met 1 telwerk en bij meters met 2 telwerken.

Energieleveranciers zijn niet verplicht om mee te werken aan een overgang van enkel- naar dubbeltarief of andersom. Zo’n wijziging geldt namelijk als een nieuw contract. Sommige leveranciers bieden alleen enkeltarief aan.

Dubbeltarief is pas goedkoper als je meer dan 30% tot meer dan 55% van je stroom verbruikt na 23.00 uur of in het weekend. Het omslagpercentage hangt af van de leverancier.

Geen dubbeltarief meer zonder slimme meter?

Meestal heeft het wel of niet accepteren van de slimme meter niets te maken met enkel- of dubbeltarief. Maar dat gaat veranderen door technische ontwikkelingen in het hoogspanningsnet.

Deze techniek is verouderd

Oude meters registreren dubbeltarief op basis van een toonfrequent (TF) signaal. Daarvoor hebben netbeheerders speciale apparatuur. De toonfrequentsignalen zijn onderdeel van een verouderde techniek. Daarom gaan netbeheerders het TF-signaal stapsgewijs uitschakelen. Hiervoor is toestemming van de Autoriteit Consument en Markt (ACM).

Niet-slimme meters kunnen hierdoor straks geen verschil meer maken tussen stroom die je tijdens daluren of piekuren verbruikt.

Overstappen voor dubbeltarief

Wil je gebruik blijven maken van dubbeltarief dan moet je wel overschakelen naar de slimme meter. Die heeft de TF-signalen niet nodig. Als je de slimme meter ‘administratief uit’ laat zetten dan heb je eigenlijk een ‘domme’ digitale meter. Kijk voor het administratief laten uitzetten van de meter bij 'uitlezen op afstand stopzetten'.

Bij zonnepanelen: kan de slimme meter salderen?

Ja. Een slimme meter houdt teruglevering van stroom bij doordat hij gescheiden telwerken heeft. Als je zonnepanelen hebt, dan wordt je teruggeleverde stroom verrekend met je afgenomen stroom. Dit is geregeld in de zogeheten salderingsregeling. Je krijgt een vergoeding voor een eventueel overschot (op jaarbasis) aan teruggeleverde stroom.

Een slimme meter kan hier dus mee overweg, maar dat geldt niet voor alle digitale meters. Sommige hebben geen gescheiden telwerk.

Ook mechanische ferrarismeters (ouderwetse draaischijfmeters) kunnen salderen. Als zo'n meter geen terugloopblokkering heeft, draait hij terug als je stroom teruglevert. Een slimme meter toont de verschillende standen apart. Wat je hebt afgenomen en wat je hebt teruggeleverd.

Minder teruggeleverde energie

Let op: de hoeveelheid aan het net teruggeleverde zonnestroom is lager dan de totale hoeveelheid stroom die je panelen hebben opgewekt. Een deel daarvan gebruik je namelijk direct zelf en gaat niet door je energiemeter het net op. Zijn je zonnepanelen voorzien van monitoring dan zie je daarop wat de panelen echt hebben opgeleverd.

Blijft de salderingsregeling bestaan?

Het is op dit moment lastig om de terugverdientijd van zonnepanelen te berekenen. Want de toekomst van de salderingsregeling is onzeker. Het vorige kabinet wilde deze regeling vanaf 2025 afbouwen. De bedoeling was dat de terugverdientijd daarbij niet veel langer zou worden dan nu.

'Er moet een alternatief komen'

Maar de nieuwe regering wil in 2027 in 1 keer helemaal met de salderingsregeling stoppen. Wij vinden dit onacceptabel als er geen alternatief komt dat zekerheid geeft aan consumenten. Zonnepanelen moeten aantrekkelijk zijn voor alle consumenten in koop- én huurwoningen. Wij blijven ons hiervoor inzetten en houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten.

Slimme meter tegenover slimme thermostaat en energieverbruiksmanager

Een slimme meter is iets anders dan een slimme thermostaat of een energieverbruiksmanager.

Energieverbruiksmanager

Een energieverbruiksmanager kun je wel aansluiten op de slimme meter, via de zogeheten P1-poort. Sommige modellen werken ook bij ‘domme’ meters. Zo'n apparaatje geeft je veel meer informatie over je stroom- en gasverbruik dan alleen het maandelijkse verbruiks- en kostenoverzicht dat de leverancier je met behulp van de slimme meter opstuurt.

Slimme thermostaat

Er zijn ook diensten die je inzicht in je energieverbruik bieden via een website of app. Deze hoef je niet fysiek aan te sluiten op de slimme meter. Zij verzamelen de gegevens via de netbeheerder.

De bekende hulpjes als Toon, Anna, Nest en hun verwanten zijn dus geen slimme meters. Anna en Nest zijn slimme thermostaten. Toon ook, maar dat is tegelijk een energieverbruiksmanager.

Klacht over de netbeheerder?

Kom je er met de netbeheerder niet uit? Bijvoorbeeld over het plaatsen, vervangen of doormeten van je energiemeter? Of over de toestemming voor derden om jouw gegevens in te kijken? Of het intrekken van die toestemming? Dan kun je een klacht over je netbeheerder indienen.

Lees ook:

• Zonnepanelen
• Energie besparen in huis
• Slimme thermostaten
• Energieverbruiksmanagers
• Energielabel woning
• Energie vergelijken