Microplastics in voeding en andere producten

Wat zijn microplastics?

Microplastics zijn stukjes plastic van minder dan 5 millimeter groot. Deze deeltjes belanden in het milieu en hopen zich daar op. Ze zijn niet afbreekbaar, maar vallen uiteen in steeds kleinere stukjes. En ze zijn onmogelijk op te ruimen. Microplastic, en de nog kleinere nanoplastics, komt voor in de oceanen en rivieren, in de lucht en in de grond. En in ons voedsel. Bij onderzoeken werd microplastic gevonden in:

• schaal- en schelpdieren
• groenten en fruit
• bier
• honing
• flessenwater
• kraanwater
• theezakjes
• zeezout

Microplastics ontstaan door:

• plastic zwerfafval dat in het milieu terechtkomt. Denk aan plastic verpakkingen, tasjes, flessen of visnetten.
• slijtage van autobanden.
• slijtage van synthetische kleding tijdens dragen en wassen. 
• toevoeging aan producten die we dagelijks gebruiken. Zoals cosmetica, verzorgingsproducten, schoonmaak- en wasmiddelen.

Zijn microplastics schadelijk?

Er is nog veel onduidelijk over de schadelijkheid van microplastics. In de natuur zijn wel negatieve effecten te zien. Dieren slikken de stukjes plastic in. Ook kunnen microplastics via de wortels planten binnendringen. Zo komt microplastic in de voedselketen terecht en in onze darmen. Er zijn ook microplastics in het bloed van mensen gevonden. 

Voor je gezondheid is er alleen gevaar op de lange termijn. Plastic bevat namelijk vaak allerlei schadelijke stoffen. Denk aan weekmakers, vlamvertragers of stabilisators. Dit soort stoffen kunnen hormoonverstorende eigenschappen hebben. Ook kunnen er effecten zijn op ons immuunsysteem. Wat de gevaren precies zijn, wordt nog onderzocht. 

Hoeveel microplastics krijg je binnen?

De meerderheid van de wereldbevolking krijgt minder dan 1 korreltje zout aan microplastics per week binnen. Dat blijkt uit onderzoek van Wageningen University. Dat is zo'n 0,0041 mg. Bij 1 op de 20 mensen kan dit oplopen tot 676 mg microplastics per week. Afhankelijk van eetgewoontes en hoeveelheid microplastics in de voeding en lucht.

Hoe meer microplastics je binnenkrijgt, hoe groter de hoeveelheid toxische stoffen waaraan je wordt blootgesteld via het plastic. Gemiddeld krijgt een mens in z'n leven 12,3 mg aan microplastics binnen. Maar een fractie daarvan (41 nanogram) wordt door het lichaam opgenomen.

In welke producten zit microplastic?

Een ander deel van de microplastics komt met opzet in producten, omdat fabrikanten ze eraan toevoegen. Het gaat dan om kunststoffen die de producten bepaalde eigenschappen geven. Ze bepalen onder andere de dikte, het uiterlijk en de stabiliteit van het product. Vaak worden hiervoor synthetische polymeren gebruikt. Je vindt microplastics daarom in allerlei producten:

• Cosmetica, zoals (vloeibare) make-up, oogschaduw, lippenstift  
• Verzorgingsproducten, zoals douchegel, deodorant, gezichtscrème, handzeep, shampoo, tandpasta en zonnebrandmiddel
• Schoonmaakproducten, zoals toiletreiniger, schuurmiddel, allesreiniger, (hand)afwasmiddel, vaatwastabletten
• Wasmiddelen, waaronder waspoeder, vloeibaar wasmiddel en capsules
• Tuinproducten, zoals kunstmest
• Verf en lak

In wasmiddelen worden plastics bijvoorbeeld gebruikt om verkleuring van de was of een grauwsluier te voorkomen. In 119 van de 300 onderzochte wasmiddelen was plastic toegevoegd. Dat bleek uit een Oostenrijks onderzoek naar wasmiddelen in 2019.

Uit Spaans onderzoek blijkt dat de omhulsels van wascapsules en vaatwastabletten niet zorgen voor microplastics in afvalwater. De belangrijkste bron van microplastics in afvalwater zijn de microvezels die loslaten van synthetische kleding tijdens het wassen. 

Keurmerken voor microplasticvrije producten

Gelukkig kunnen cosmetica, verzorgings-, schoonmaak- en wasmiddelen ook zonder microplastics worden gemaakt. Let daarom op speicale ecologische keurmerken. Producten zonder microplastic herken je aan één van de volgende keurmerken:  

• Europees Ecolabel: het milieukeurmerk van de Europese Unie voor cosmetica, verzorgings- en schoonmaakproducten, doe-het-zelf en tuinieren.  
• Demeter: het keurmerk van de biologisch-dynamische landbouw, cosmetica, verzorging en voeding.
• Cosmos Organic: het Europese keurmerk voor natuurcosmetica; ook Charte Cosmebio, Ecocert en BDIH vallen hieronder. 
• Nordic Ecolabel: het Scandinavisch milieukeurmerk voor onder andere schoonmaakmiddelen, cosmetica, verzorgingsproducten en wasmiddelen.
• NaTrue: wereldwijd keurmerk voor natuurcosmetica.
• Zero plastics inside: keurmerk van Beatthemicrobead.org voor bedrijven die hun ingrediëntenlijst met de organisatie delen en de ‘100%-microplasticvrij’-verklaring ondertekenen. 

Wat kun je zelf doen?

Plasticprobleem

• Voorkom dat er plastic afval in het milieu belandt.
• Zorg voor minder verpakkingsmateriaal.
• Maak gebruik van lunchtrommels, herbruikbare flessen en reisbekers als je voedsel of drank meeneemt. Pas wel op met warme levensmiddelen in producten van bamboe en melamine.  
• Maak zelf wasmiddel. En koop 'plasticvrije' zeep. 
• Scheid plastic verpakkingen.

Kleding 

• Koop zo min mogelijk synthetische kleding en kies voor natuurlijke materialen, zoals katoen, linnen en wol. Of voor viscose en lyocell. 
• Was synthetisch wasgoed zo min mogelijk. Laat het wasgoed regelmatig luchten of eventueel stomen.
• Was synthetisch wasgoed op een lage temperatuur. Hogere temperaturen geven meer vezels af.
• Gebruik liever vloeibaar wasmiddel dan waspoeder. Waspoeder geeft meer vezels af.
• Het beste kies je voor parfumvrije wasmiddelen. Geurstoffen in wasmiddelen kunnen namelijk een omhulling hebben van kunststof. Dit gedraagt zich als microplastic. 
• Centrifugeer op een lager toerental. Hoe zachter je het wasgoed behandelt, hoe minder vezels het aflaat. 
• Je kunt ook een microplasticfilter voor je wasmachine aanschaffen om de microvezels uit het afvoerwater te filteren. 

Auto

• Laat de auto zoveel mogelijk staan.
• Wissel op tijd je winterbanden om.
• Zorg voor de juiste bandenspanning, want dan slijten de banden minder.

Boodschappen doen

• Kies grootverpakkingen in plaats van losverpakte producten.
• Scan producten met de Beat the microbeat-app om te ontdekken of er microplastics in zitten.
• Kies cosmetica, verzorgings- en schoonmaakproducten, wasmiddelen, verf en beits met een keurmerk dat garandeert dat ze microplasticvrij zijn.
• Doe inkopen op de markt, bij een verpakkingsvrije winkel of laat thuis je lege potten vullen.  

Zit er microplastic in?

Microplastics zijn tussen de kleine lettertjes van de ingrediëntenlijst lastig te herkennen. Het meestgebruikt zijn deze:

• Tandpasta: Polyethylene (PE) en/of Polyethylene glycol;
• Vloeibare zeep: Polystyrene/Acrylates copolymer;
• Scrub-producten: Polyethylene (PE) en/of Polypropylene (PP). 

Andere plastics zijn onder andere:

• Acrylate Copolymer, Acrylate Crosspolymer (ACS)
• Dimethicol
• Methicone
• Polyacrylamide
• Polyamide, Nylon 
• Polyacrylate
• Polymethyl methacrylate (PMMA)
• Polyquaternium
• Polyethylene (PE), Polyethylene glycol, Polythylene terephthalate
• Polypropylene (PP), Polypropylene glycol
• Polystyrene
• Polyurethane
• PVP (Polyvinylpyrrolidone of polyvidone/ povidone)
• Siloxane

Op Beat the microbeat.org staat een uitgebreidere lijst van microplastics.  

Consumenten bezorgd

Van de ruim 11.500 leden van het Consumentenbondpanel die in maart 2020 onze enquête over microplastic invulden, maakt maar liefst 74% zich vanwege microplastic zorgen over z’n gezondheid. 

De ondervraagden blijken best bereid bij te dragen aan het verkleinen van het plasticprobleem.

• 75% recyclet zijn plastic.
• 61% gebruikt zo min mogelijk plastic.
• 19% koopt liefst kleding van natuurlijk materiaal.
• 11% wast synthetische kleding bewust wat minder vaak.

Bij het boodschappen doen houdt 45% rekening met microplastics. Bijvoorbeeld door te letten op plastic verpakkingen. Maar het gebrek aan duidelijke informatie is een groot probleem, vindt ons panel. De helft zegt in de winkel nooit rekening te houden met microplastics, vooral omdat ze niet weten hoe. 86% zou het liefst een logo zien op producten die microplastics bevatten.

Verbod

Wereldwijd zijn er diverse initiatieven om het gebruik van wegwerpplastics aan banden te leggen. In Europa is er bijvoorbeeld het Europees Plastics Pact. Doel is dat in 2025 al het plastic dat we gebruiken herbruikbaar of recyclebaar is. 

Het Europees agentschap voor chemische stoffen ECHA werkt aan een verbod op toegevoegd microplastic dat niet biologisch afbreekbaar is. ECHA wil ze vanaf 2022 in 6 jaar tijd stap voor stap verbieden in bepaalde producten. Zoals cosmetica, wasmiddelen, verzorgings-, schoonmaak- en onderhoudsproducten, verf en lak, bouwmaterialen en tuinproducten.