Koolmonoxide: reukloos en dodelijk

Oorzaak: verbrandingstoestellen

Bij koolmonoxide denk je al snel aan die oude keukengeiser zonder afvoer naar buiten of aan een gashaard. Maar bij elke verbranding in en om het huis kan koolmonoxide in huis terechtkomen. Dus ook bij een houtkachel, een barbecue die te dicht bij een open raam of deur staat, of een stationair draaiende auto in de garage. En zeker ook door een open haard.

Oók risico bij een moderne en goed afgestelde cv-ketel

Het aantal oude toestellen als keukengeisers neemt af. Maar het aantal gevallen van koolmonoxidevergiftiging neemt helemaal niet af. De Onderzoeksraad voor de Veiligheid luidde daarover eind 2015 de noodklok. De Onderzoeksraad maakt daarbij duidelijk dat koolmonoxide ook kan voorkomen in een woning met een moderne, goed afgestelde cv-ketel. Die ook nog eens netjes zijn jaarlijkse onderhoudsbeurt heeft gehad.

Geen goede rookgasafvoer

Hoe dat kan? Een cv-ketel kan veel koolmonoxide produceren als de ketel niet goed is afgesteld of onderhouden. Daardoor is de verbranding onvolledig. Maar verbranding is altijd een heel klein beetje onvolledig. Daarom maakt elke cv-ketel altijd wel wat koolmonoxide. En dat is normaal geen probleem, omdat de rookgassen naar buiten worden afgevoerd. Tenminste, als die rookgasafvoer in orde is. 

Lekkage bij afvoerbuis

Er kan lekkage ontstaan omdat de afvoerbuizen niet goed zijn bevestigd. Bijvoorbeeld door te weinig of geen goede bevestigingsbeugels. Of in de buis zelf kan een gaatje zitten. Zo kan koolmonoxide toch in huis terechtkomen en zich met de luchtstromen door het hele huis verspreiden. Ook daar waar je leeft of slaapt. Ook professionele installatiebedrijven kunnen deze fout maken.

Regelmatig onderhoud

Het is belangrijk je cv-ketel regelmatig te laten onderhouden door een InstallQ Erkend Installateur. Wij raden een onderhoudsabonnement aan. Vraag bij de komende onderhoudsbeurt van je cv-ketel of de monteur de rookgasafvoer wil controleren op lekken. En om een CO-meting te doen.

Laat de rookgasafvoer meteen vervangen als er een nieuwe cv-ketel wordt geplaatst. Ook als deze nog prima werkt. Rookgasafvoeren gaan niet veel langer mee dan een cv-ketel. En vooral rook uit HR-ketels kan de afvoer na verloop van tijd dunner maken, totdat er gaten in vallen.

Strafbaar

Sinds 2023 is het strafbaar om onderhoud aan een cv-ketel te plegen als je geen 'CO-vrij gecertificeerd' installateur bent. De monteur én de opdrachtgever moeten aantonen dat er geen beunhaas heeft geklust. Dat gebeurt met een 'Sticker Gecontroleerd 2024'. Daarop staat het certificaatnummer van het gecertificeerde bedrijf.

Open toestellen liefst vervangen

Net als geisers zijn oudere cv-ketels soms nog zogenaamde 'open toestellen'. Bij een open cv-ketel gaan de rookgassen wel via een pijp naar buiten. Maar de schone lucht die nodig is voor de verbranding komt direct uit de ruimte waar het toestel hangt.

Rookgas met koolmonoxide kan in de woning terechtkomen door terugslag van rook. Bijvoorbeeld door een verstopte afvoer of harde wind op het afvoerkanaal. Ook als de rookgasafvoer zelf niet lek is. Dit kan zelfs gebeuren zonder verstopping van de rookgasafvoer, bij een toestel dat in een afgesloten ruimte zonder ventilatie hangt. Daar kan dan onderdruk ontstaan, omdat er voor de verbranding lucht uit die ruimte wordt gebruikt. 

Pas op met isoleren bij open toestellen

Let extra goed op bij het na-isoleren van een woning. Het dichtstoppen van kieren kan zorgen dat een ruimte heel ongeschikt wordt voor een open cv-ketel. Terwijl deze er al langer hangt. Helemaal gevaarlijk is de combinatie van een open toestel met een afzuigkap in dezelfde kamer. 

Bij de meeste keukengeisers is de situatie nog een beetje erger. Die hebben voor de rookgassen zelfs geen afvoer naar buiten. Ook haalt zo'n open ketel of geiser altijd zuurstof uit de lucht in een onvoldoende geventileerde ruimte. Dat is altijd al slecht voor de kwaliteit van de lucht. Vervang een open toestel daarom het liefst door een gesloten cv-combiketel. En kan dit niet, vervang het dan door een boiler voor warm water.

Test koolmonoxidemelders

Let op! Deze test is verouderd. Hieronder staan nog wel nuttige tips, maar we hebben helaas geen actuele informatie over veilige modellen. De Brandwondenstichting heeft ook informatie en koopadviezen.

Elk huishouden kan te maken krijgen met koolmonoxidevergiftiging. Daarom is het belangrijk 1 of meer melders te plaatsen. En omdat er slechte melders op de markt zijn, hebben wij er in 2016 19 getest.

• We testten of de melder alarm slaat bij een te hoge hoeveelheid koolmonoxide. Dat moet binnen 3 minuten. Het geluidssignaal moet hard genoeg zijn. 
• Daarna bleven we nog 3 maanden testen of ze goed blijven werken. 
• Melders mogen niet te snel alarm slaan bij lage concentraties koolmonoxide, ook dat testten we.
• We dienden een overdosis koolmonoxide toe, om te checken of ze na een noodsituatie nog werken.
• We controleerden of de melder een signaal geeft als de batterij leegraakt. 
• Tot slot beoordeelden we de instructies en verpakking. Onder andere op verplichte labels, beschrijving waar je ze moet aanbrengen en hoelang ze te gebruiken zijn.

Onveilig 

• Uit onze test kwamen 2 onveilige koolmonoxidemelders: de Carbon Monoxide Safe van J&S Supply en de JLP-01 van Pentagon. Beide importeurs hebben een terugroepactie ondernomen. Heb je toch nog zo'n melder in huis, meld je dan bij de importeur: je krijgt je geld terug.
• De BCN1221 van Brennenstuhl geeft wel alarm bij een te hoge concentratie koolmonoxide, maar slaat soms te vroeg alarm bij lage hoeveelheden. Dit is niet goed, want je kunt de melder gaan negeren als deze te vaak onterecht alarm slaat. 

• De NVWA heeft ontdekt dat een paar partijen van de Smartwares RM336 onveilig zijn.

• Berichten over falende CO-melders die niet in onze test zaten: Elro RM335, Smartware RM336, Elbes CO-Stop, J&S Supply Carbon Monoxide Safe, J&S Supply One, Pentagon EAP21AC, ABUS COWM300 en JLP-01.

Voldoet niet helemaal aan de norm

• Bij de melders van Smartwares RM370, Fire Angel CO-9D-BNLT, First Alert CO-FA-9D-BNLR en Flamingo FA370 ontbreken verplichte etiketten op het apparaat en/of de handleiding is niet helemaal compleet. Ze werken verder goed. Heb je al 1 of meer van deze melders in huis, dan kunnen die blijven hangen.
• Het exemplaar van de Smartwares RM336 dat wij hebben getest werkte in onze test goed. Maar de NVWA heeft dit model ook getest en meldt in mei 2017 dat de Smartwares RM336 onveilig is. De verkoop is verboden en je mag deze melder niet meer gebruiken. De Smartwares RM370 is ook volgens de NVWA veilig.
• De XC70 van Honeywell heeft iets soortgelijks als de Brennenstuhl. Maar minder erg. Daarom hebben we dit niet als beslissend beoordeeld.

Veilige melders

De volgende 10 melders vonden we in onze test van 2016 helemaal in orde, dus veilig. Wij adviseren om 1 of meer van deze apparaten te kopen. Je kunt je hierbij laten leiden door de kosten: de Alecto is de goedkoopste. Ze staan in volgorde van oplopende kosten.

• Alecto COA-26 
• Kidde (Ajax) 5CO
• Sensotec (Firehawk) CO7B 
• Ei 207
• Fire Angel CO-9B-BNLT
• Fire Angel CO-9X-10-BNLT
• Kidde (Ajax) 10LLCO 
• First Alert CO-9B-FA-BNLR
• AngelEye CO-AE-9B-BNLR
• Nest Protect 2nd generation

Uiterste houdbaarheid

Let op: op de melder zit een stickertje met een jaartal tot wanneer je de melder kunt gebruiken. Ontbreekt deze sticker dan komt de melder niet in de catagorie Veilige melders. Dat stickertje zit er niet voor niets: de sensor van het apparaat slijt en werkt na een bepaalde tijd niet meer goed. Vervang de melder in dat jaar door een nieuwe.

We raden je aan om bij aankoop op dit stickertje te letten. Is de melder bijvoorbeeld al een jaar eerder gemaakt, dan is er al een jaar verbruikt van de totale tijd dat je de melder kunt gebruiken. 

Koolmonoxidemelders zijn bedoeld om onveilige situaties te voorkomen en daarmee een acute koolmonoxidevergiftiging. Ze zijn niet geschikt voor het ontdekken van ongezonde situaties, zoals een chronische koolmonoxidevergiftiging.

Cv-onderhoud blijft belangrijk

Als je een CO-melder hebt geplaatst wil dat zeker niet zeggen dat je je cv-ketelonderhoud wel een keertje kunt overslaan. Of dat ventileren minder belangrijk is. En als je al een lange tijd gezondheidsklachten hebt zoals hoofpijn, sufheid en misselijkheid die je niet kunt plaatsen, ga dan vooral naar de dokter. Of als deze gezondheidsklachten terugkomen.

Lees ook de test van koolmonoxidemelders (pdf) uit de Consumentengids van oktober 2016. 

We hebben ook rookmelders getest. Je hebt ze allebei nodig. Er zijn ook rook- en koolmonoxidemelders in 1. Maar we raden aparte melders aan omdat ze andere functies hebben. En omdat de plekken verschillen waar je ze het beste kunt ophangen. 

Waar hang je koolmonoxidemelders op?

Het is dus erg zinvol om koolmonoxidemelders in huis te halen, maar in welke ruimtes moet je die dan plaatsen?

• Om te beginnen plaats je er 1 in de bronruimte: de ruimte waar je cv-ketel hangt. En verder in elke ruimte waar bijvoorbeeld een geiser is.
• Naast de bronruimte is het dus zeker nuttig om een koolmonoxidemelder te plaatsen in de slaapkamer(s). Koolmonoxide kan zich met luchtstromen door het huis verspreiden en zo'n luchtstroom kan bijvoorbeeld net de melder in de bronruimte missen. Het hangt ook af van de grootte en bouw van je woning. Hangt de cv-ketel een paar etages hoger dan je slaapkamer, dan mis je in je slaap missschien een alarm van de melder in de cv-ruimte.
• En helemaal goed is het om dat ook nog te doen in de woonkamer en eventueel de studeerkamer.

Koolmonoxide is niet zwaarder dan lucht

En waar in die bovengenoemde ruimten hang je die melder dan op? Vaak wordt gedacht dat je ze laag moet ophangen 'omdat koolmonoxide zwaarder is dan lucht'. Dit is echter een hardnekkig misverstand. Koolmonoxide is zelfs een beetje lichter dan lucht en verspreidt zich daarom met luchtstromen door het huis.

• In een bronruimte hang je de melder aan het plafond, op 1 tot 3 meter van het toestel.
• In verblijfsruimten plaats je ze op ademhalingshoogte, bijvoorbeeld op de hoogte van het bed in de slaapkamer of de bank in de woonkamer.
• Een melder moet altijd in de luchtstromen zitten en daarom op minimaal 30 cm uit de hoeken.

Brandweer Nederland legt het allemaal uit met illustraties.

 Lees ook: 

• Terugroepactie falende koolmonoxidemelders
• Onderhoud van je cv-ketel
• Afstellen van je cv-ketel
• Nieuwsbericht NVWA helft onderzochte koolmonoxidemelders onveilig
• Berichten over falende CO-melders; Elro RM335, Smartware RM336, Elbes CO-Stop, J&S Supply Carbon Monoxide Safe, J&S Supply One, Pentagon EAP21AC, ABUS COWM300 en JLP-01
• Energie vergelijken