Het effect van de sauna

Blootstelling aan hitte – en vervolgens aan kou – is gezond. Paradoxaal genoeg komt dat doordat hitte en kou ‘stressoren’ zijn voor je lijf. Ze stellen je lichaam voor een uitdaging waaraan het zich moet aanpassen. De fysiologische processen die daarmee gepaard gaan, hebben een gunstig effect op de gezondheid. Direct, en waarschijnlijk ook op de lange termijn.

Bloed gaat sneller stromen

Organen hebben een lichaamstemperatuur nodig van 37 °C om normaal te functioneren. In een warme omgeving wil je lichaam voorkomen dat het te veel opwarmt. In de sauna stuurt je lichaam daarom warm bloed naar de huid. Daardoor word je rood en ga je zweten. Via dat zweet verlaat de warmte je lichaam.

De warmteregulering gaat samen met een hogere hartslag, wijdere bloedvaten en een lagere bloeddruk. De doorbloeding van je huid, spieren en beenmerg neemt toe. Bij het afkoelen vernauwen de bloedvaten weer en gaat je bloed sneller stromen.

Bruin vet

Kou activeert daarnaast het bruine vetweefsel. Bruin vet zit vooral rond je nek en ruggenwervel en produceert warmte. Het is wat anders dan ‘normaal’, wit vetweefsel, dat toeneemt als je meer calorieën binnenkrijgt dan je verbrandt. Bij kou gaat bruin vet warmte produceren door vet uit witte vetcellen te verbranden. Hoe vaker je je aan kou blootstelt, hoe actiever het bruine vetweefsel wordt.

Het nadeel van het aanpassen aan extreme hitte en kou is dat je lichaam cortisol aanmaakt. Dat stofje heeft een remmend effect op je weerstand. Naarmate je vaker naar de sauna gaat, maar ook als je fit bent en regelmatig sport, raakt je lichaam gewend aan uitdagingen. Daardoor wordt de stressreactie kleiner en komt er minder cortisol vrij.

Kanttekening

Als je regelmatig de sauna bezoekt, train je je hart- en vaatstelsel. Daarmee verklein je de kans op vroegtijdige sterfte, hart- en vaatziektes, longaandoeningen, alzheimer en parkinson. Hoe vaker je naar de sauna gaat, hoe groter de gunstige effecten.

Hier hoort wel een kanttekening bij. De gezondheidseffecten zijn het grootst als je meerdere keren per week tot dagelijks naar de sauna gaat. Dat is vergeleken met wanneer je 1 keer per week of minder naar de sauna gaat.

Dit komt doordat veel onderzoeken naar de effecten van de sauna zijn gedaan in Finland. De meeste Finnen groeien op met de sauna, hebben er een thuis en gebruiken die wekelijks. De vraag is dus in hoeverre de kleinere kans op bovenstaande ziektes ook geldt voor de gemiddelde Nederlandse saunabezoeker, die meestal niet vaker dan een keer per maand gaat.

Ook na 1 sessie effect

Toch zijn er ook na 1 saunasessie effecten te meten. Eén sessie verlaagt de bloeddruk al en maakt de vaatwanden minder stijf. Minder stijfheid betekent dat je bloedvaten beter kunnen functioneren. Bovendien kan saunabezoek het immuunsysteem tijdelijk versterken. Daarvoor moet je goed opwarmen én afkoelen.

Door de hitte stijgt je interne lichaamstemperatuur met 1 of 2 graden en ontstaat er een kunstmatige koortsreactie. Die zorgt ervoor dat je lichaam meer witte bloedcellen aanmaakt. En deze spelen een belangrijke rol in het afweersysteem. Het koelen stimuleert vervolgens de bloedsomloop. Dit effect houdt zo’n 24 uur aan.

Risico’s

Saunabezoek kan ook risico’s met zich meebrengen. Dat geldt bijvoorbeeld bij een instabiele kransslagaderaandoening, hartklepaandoening of ischemische hartziekte. Bij die laatste is de bloedtoevoer naar het hart onvoldoende. Het advies is om bij hartkwalen eerst met een arts te overleggen voor je naar de sauna gaat.

Let ook op als je helemaal niet fit bent. Dat wil zeggen dat je geen laag-intensieve inspanningen kunt verrichten zoals wandelen, fietsen en zwemmen. Het is dan beter om voorzichtig te zijn met saunabezoek.

Dit is een ingekorte versie van het artikel dat verscheen in Gezondgids 2, 2023.