Wat is een legaat?

Wat is een legaat?  

Een legaat is aparte bepaling in je testament. Je kunt hierin vastleggen dat een voorwerp, geldbedrag of een specifieke wens voor een bepaald persoon of instantie bestemd is. Denk aan een geldbedrag voor een goed doel, een sieraad voor een dierbare of een geldbedrag met de voorwaarde om goed voor een huisdier te zorgen. Degene die het legaat krijgt heet officieel een legataris. 

Verschil legaat en erfenis

Het grote verschil tussen een legaat een erfenis is dat je als erfgenaam een deel of de hele erfenis krijgt. En bij een legaat krijg je alleen een specifiek deel van de erfenis. Een legataris is niet automatisch betrokken bij de verdeling van nalatenschap tussen erfgenamen. Je kunt bijvoorbeeld in het testament opnemen dat een goede vriend een verzameling authentieke geschiedenisboeken erft. Dat betekent niet dat hij recht heeft op een deel van de erfenis. Een legataris mag zelf kiezen welke legaten hij of zij accepteert. Deze keuze kan de legataris per legaat maken. 

Let op: als de waarde van het legaat hoger is dan de vrijstelling voor de erfbelasting van het desbetreffende jaar, dan moet de ontvanger erfbelasting over het legaat betalen. Je kunt eventueel in het legaat opnemen dat deze extra kosten betaald worden uit de nalatenschap. Dat heet in het testament vrij van recht.

Legaat gaat voor op erfenis

Verder wordt een legaat eerst van de nalatenschap afgehaald. Hierdoor krijgen de erfgenamen een lagere erfenis. Oftewel, eerst moeten het geldbedrag en de goederen van het legaat naar de legataris. Vervolgens verdelen de erfgenamen de rest van de nalatenschap. Hierdoor weet je als erflater zeker dat een geldbedrag of goed terechtkomt bij de persoon of instelling van jouw wens.  

Voorwaarden

Je kunt aan je legaat ook voorwaarden verbinden. Bijvoorbeeld een geldbedrag voor de verzorging van je huisdier. Het geld mag dan alleen daarvoor gebruikt worden. 

Woonrecht

Via een legaat kun je ook rechten vastleggen, bijvoorbeeld woonrecht. Mensen die zijn gescheiden maken weleens gebruik van deze mogelijkheid. De erflater kan ervoor kiezen dat zijn nieuwe partner kosteloos in het huis mag blijven wonen totdat deze komt te overlijden. De partner wordt dan niet de nieuwe eigenaar. De erflater benoemd iemand anders, bijvoorbeeld een kind, tot erfgenaam en daardoor eigenaar van het huis. Dit noemen we ook wel een legaat van vruchtgebruik. Wil je meer informatie hierover, bespreek het dan met een notaris.

Legaat regelen

Er zijn verschillende opties om gericht na te laten. Voor het opnemen van een legaat in je testament moet je altijd langs een notaris:  

• Als je geen testament hebt, kun je een testament laten opstellen en hierin een legaat opnemen.
• Heb je al een testament? Dan kun je je bestaande testament aanvullen met een legaat.
• Of je kunt bij de notaris een aparte legaat-akte regelen. Deze wordt ook opgenomen in het Centraal Testamentenregister. 

Bij twijfel kun je altijd contact opnemen met een notaris of een adviseur met kennis van estate planning. De Consumentenbond helpt alleen bij algemene vragen en adviseert niet over persoonlijke situaties.

Goed doel 

Als je geld wilt nalaten aan een goed doel, kun je dit met een legaat regelen. Je kunt bijvoorbeeld een vast bedrag opnemen, een percentage van een bankrekening of een percentage van de totale waarde van je erfenis. Een legaat kan handiger zijn dan het goede doel opnemen als erfgenaam in je testament. Het aanwijzen van een goed doel als erfgenaam kan soms lastig zijn bij de afwikkeling van de nalatenschap.

Zoals bij de verkoop van een woning. Sommige goede doelen eisen bij de verkoop van de woning een aangepaste model-koopovereenkomst. Bij deze overeenkomst zijn er een aantal punten geschrapt om eventuele aansprakelijkheid uit te sluiten. Het goede doel kent de woning niet zoals bijvoorbeeld familieleden de woning kennen. Echter gaan niet alle aankoopmakelaars akkoord met een aangepaste model-koopovereenkomst.

Belastingvrij voor goed doel

Als een goed doel een algemene nut beogende instelling (ABNI) is, dan hoeft dit doel geen erfbelasting te betalen over het legaat. Dit geldt ook als het goede doel erfgenaam is.

Tip: Stel het goede doel bestaat niet meer bij overlijden. Gaat het geld dan naar een ander goed doel of naar een familielid? Leg dit ook vast in het legaat. 

Legaat voor kleinkind

Kleinkinderen erven niet automatisch van hun grootouders. In een testament wordt daarom vaak een legaat voor de kleinkinderen opgenomen. Dit legaat levert ook nog eens een belastingbesparing op. Via een legaat kun je €25.490 (2025) belastingvrij schenken aan je kleinkind. 

Direct of via kind

Standaard gaat het legaat direct naar de kleinkinderen, maar je kunt ervoor kiezen om het legaat alleen tussen je kinderen te verdelen. Wanneer je bijvoorbeeld een dochter met drie kinderen en een zoon zonder kinderen hebt, kan het voor je zoon als oneerlijk voelen als alle drie de kleinkinderen een eigen legaat krijgen. Kies je hiervoor? Dan komt het legaat van de kleinkinderen in mindering op het erfdeel van de ouder.

Legaat met voorwaarden 

Wil je dat je kleinkind het geld voor een specifiek doel gebruikt? Neem dan in het legaat op dat het geld gebruikt moet worden voor bijvoorbeeld de studie of de aankoop of verbouwing van een huis.

Bewind

Erven minderjarige kleinkinderen? Dan beheren de ouders het geld totdat zij 18 jaar zijn. Vind je dit nog te vroeg? Kies er dan voor om iemand de rekening te laten beheren tot het kleinkind bijvoorbeeld 23 jaar is. Dit heet bewindvoering. Je kunt (één van) de ouders tot bewindvoerder benoemen of iemand naar keuze.

Legaat en erfbelasting 

Over een legaat betaalt de ontvanger net als over een gewone erfenis erfbelasting. Hiervoor gelden dezelfde regels voor de vrijstelling en de tarieven. Ontvangt de legataris een legaat en een erfdeel? Dan tellen ze samen mee voor de berekening van de erfbelasting. Vaak wordt de aangifte erfbelasting door de executeur gedaan en ontvangt de legataris vanzelf een aanslag van de Belastingdienst. 

Vrij van recht

In het testament kan bepaald zijn dat het legaat vrij van recht verkregen wordt. Dit betekent dat de ontvanger geen erfbelasting hoeft te betalen. Maar dat betekent niet dat de Belastingdienst niets krijgt. De berekende belasting wordt net als het legaat zelf van de erfenis afgehaald. Het saldo dat overblijft wordt verdeeld over de erfgenamen.