Test potgrond

Samenvatting

De belangrijkste conclusies van dit onderzoek:

• Geen troep. We troffen nauwelijks dingen aan in de potgrond die er niet in horen. We vonden geen sporen van gevaarlijke bacteriën, geen overblijfselen van gewasbestrijdingsmiddelen en geen agressieve onkruiden die je tuin kunnen overnemen. 
• De meeste potgrond werkt ook heel behoorlijk. We voerden een groeitest uit waarbij we slaplantjes uitzaaiden in de potgrond en ze 6 weken lieten groeien. Bij de meeste potgronden waren onze slaplantjes groot en zagen ze er gezond uit. Er waren wel 2 negatieve uitschieters.
• De aanwezigheid van voedingsstoffen bleek verre van universeel. Iedere potgrond bevatte onvoldoende nutriënten en maar liefst 10 potgronden bevatten te weinig van de essentiele voedingsstoffen. Eén soort potgrond bevatte zelfs zo goed als geen voedingstoffen.
• Deze test is een momentopname. De samenstelling van de potgrond die, op het moment dat je dit leest onder dezelfde naam in de winkel ligt, zal zeer waarschijnlijk anders zijn dan in onze test. Vooral de aanwezigheid van voedingsstoffen is niet constant. We wijzen dan ook geen testwinnaar aan en we delen geen predikaten uit.
• Potgrond staat ter discussie, omdat het winnen van veen, het hoofdbestand van potgrond, niet duurzaam is. We raden potgrond op basis van veen niet af en constateren dat er nog weinig alternatieven voor zijn. We roepen fabrikanten daarom op om meer informatie te geven over de (herkomst van) ingrediënten in potgrond, en om meer duurzame alternatieven aan te bieden. 

Wat is universele potgrond?

Wat is dat eigenlijk precies, potgrond? Potgrond is een samengesteld mengel van grondstoffen, dat bedoeld is om planten zo goed mogelijk te laten groeien. Er worden plantenvoedingsstoffen voor zo’n 6 tot 8 weken groei aan toegevoegd.

Potgrond is daarom duurder dan de andere producten die je bij het tuincentrum in zakken koopt, zoals tuinaarde en compost. Die zakken zijn meer bedoeld voor het ophogen of verbeteren van de tuin.

Potgrond is - niet geheel verassend - bedoeld voor planten in potten, zowel voor binnen als buiten.

Veen

Potgrond bevat traditioneel veen (turf) als hoofdbestanddeel. Veen is een uitstekende ondergrond voor planten, voornamelijk dankzij de luchtige structuur die ervoor zorgt dat water en voedingsstoffen goed worden vastgehouden.

Maar er zijn ook nadelen. Veen groeit veel langzamer weer aan dan het wordt afgegraven. Daarom is veenproductie niet duurzaam.

Een alternatief is potgrond op basis van kokosresten. We namen een breed verkrijgbare kokospotgrond van Ecostyle mee in de test.

Soorten

Potgrond koop je bij tuincentra, bouwmarkten en supermarkten. We kochten voor deze test 12 verschillende soorten 'universele' potgrond. Universeel wil zeggen dat je hem voor veel planten kunt gebruiken.

Elke soort plant heeft zo z’n eigen wensen. Hortensia’s en rododendrons houden bijvoorbeeld van zure grond, en rozen en cactussen hebben behoefte aan extra magnesium als voedingsstof. Vandaar dat je ook allerlei specialistische potgronden vindt voor populaire plantensoorten. Wij beperken ons voor deze test tot de universele.

Geen troep

Over het algemeen zijn we - op basis van deze test - best tevreden met de kwaliteit van de potgrond die in Nederland wordt verkocht. Positief is dat we nauwelijks dingen aantroffen die er niet in zouden moeten zitten.

We vonden geen sporen van de gevaarlijke bacteriën salmonella en campylobacter, geen overblijfselen van zo'n 700 verschillende gewasbestrijdingsmiddelen zoals glyfosaat (onder andere bekend als Roundup) en geen agressieve onkruiden die je tuin kunnen overnemen. De potgrond vormt dus geen gevaar voor de gezondheid van mens, plant of dier.

Maar helemaal 'schoon' was de potgrond ook weer niet. We troffen bij een paar producten veel enterobacteriën aan en in de zakken Central Park Potgrond (van de Praxis) vrij veel van de E.coli. In een van de zakken van Overvecht troffen we ook een glasscherf van 4 cm aan. Opmerkelijk, maar niet verontrustend.

Gezonde plantjes

We verwachten van universele potgrond dat een brede selectie planten er zo'n 6 weken goed op kunnen groeien zonder bijvoeding. We probeerden het uit met slaplantjes, omdat dat erg gevoelige plantjes zijn. We zaaiden ze uit in potjes met de potgrond en bekeken 6 weken lang hoe ze groeiden. Aan het eind van de 6 weken bepaalden we, op basis van het verschil in gewicht, hoe goed de plantjes het gedaan hadden.

De helft (6 van de 12) potgronden haalden daarbij een dikke voldoende (>7,5). De potgrond van Central Park deed het het beste. De slaplantjes waren groot en zagen er gezond uit. Twee producten bleven opvallend achter: de potgrond van Intratuin en de kokosvezelpotgrond van EcoStyle. Vooral bij die laatste stonden de plantjes er heel treurig bij. In de groeitest krijgt deze potgrond dan ook een 1,3.

Hieronder de foto's van de plantjes, na 6 weken groei, gesorteerd op de score van de groeitest:

Voedingstoffen

Een chemische analyse van de potgronden wees uit waarom sommige plantjes zo ver achter bleven in de groeitest. Planten hebben allerlei voedingsstoffen nodig. De belangrijkste is stikstof (N), en daarna volgen fosfor (P) en kalium (K), samen ook wel de NPK's genoemd. Deze 3 'macronutriënten' moeten altijd in voldoende voorraad aanwezig zijn in potgrond.

Daarnaast zijn er vele micronutriënten - zoals magnesium, zwavel en ijzer - die planten in veel minder grote hoeveelheden nodig hebben. Chloor en natrium moeten juist weer niet te veel voorkomen in de grond. De potgrond van Intratuin bevatte te weinig nutriënten en die van Ecostyle zo goed als geen. 

Niet zo universeel

We verwachten van universele potgrond dat alle voedingsstoffen in voldoende mate aanwezig zijn. Maar de aanwezigheid van voedingsstoffen in de andere potgronden bleek verre van universeel. Iedere geteste potgrond bevatte onvoldoende nutriënten.

Maar liefst 10 potgronden bevatten te weinig van 1 van de 3 NPK's. En als we zeggen 'te weinig', dan leggen we de lat niet onredelijk hoog. We keken vooral naar de onderlinge verschillen. Als een potgrond van elke voedingstof evenveel bevatte als de beste, scoorde deze heel hoog. Die slaplantjes hadden dus nog wel wat groter gekund. 

Onkruid, volume en wateropname

De resultaten van deze groeitest tellen voor 60% in ons oordeel over potgrond, en de score voor voedingsstoffen 10%. De overige 30% ging naar 3 andere tests. De belangrijkste is de onkruidtest, waarbij we de potgrond 6 weken lang lieten staan en bekeken hoeveel onkruid en wat voor soort onkruid er uit zichzelf opkwam. Bij de potgrond van Overvecht kwamen er 40 plantjes per m² uit zichzelf op, bij die van Pokon helemaal geen.

Daarnaast bekeken we de wateropname - hoeveel water kan de potgrond opzuigen? - en het volume. Potgrond kan onder invloed van tijd 'verdichten': het gewicht blijft gelijk, maar het volume wordt kleiner. Dat gebeurt ook in de zak.

Aangezien potgrond wordt verkocht per liter en niet per kilo is dat een probleem. Zo bestaat de kans dat je denkt 40 liter potgrond te kopen, maar eigenlijk veel minder koopt. Hoeveel minder? In sommige gevallen wel 15%. In de 40 literzak van Pokon bleek maar 34 liter te zitten.

Kanttekening

We moeten een flinke kanttekening bij deze test zetten. Het is namelijk een momentopname. We kochten de zakken voor deze test in november 2016. Op het moment van lezen zal de samenstelling van de potgrond die onder dezelfde naam in de winkel ligt, zeer waarschijnlijk anders zijn. Vooral de aanwezigheid van voedingsstoffen lijkt niet constant.

Van de potgronden die het slecht deden in de groeitest, die van Ecostyle en Intratuin, analyseerden we in januari 2017 nog eens een zak op voedingsstoffen. De kokospotgrond van Ecostyle bevatte consequent te weinig nutriënten, maar het tweede monster van de potgrond van Intratuin bevatte veel meer voedingsstoffen dan de eerste. Als we de groeitest hadden gedaan met de tweede zak, was de uitkomst waarschijnlijk een stuk beter geweest.

Daarbij komt dat potgrond slechter van kwaliteit kan worden naarmate het langer in de winkel ligt. November is niet de beste tijd om potgrond in te kopen, en sommige producten uit de test hebben daar wellicht onder te lijden gehad.

Aan de andere kant mag je van een product verwachten dat de kwaliteit constant is. En op zakken potgrond staat geen productiedatum of tenminste-houdbaar-tot-datum. Dus je kunt als consument ook de fout in gaan.

Momentopname

De test is dus een momentopname en een echte testwinnaar kunnen we niet aanwijzen. Daarvoor zijn er te veel potgronden die het prima doen in onze test. Er zijn wel 3 producten die eruit springen: de potgrond van Fleurella (verkrijgbaar bij Gamma en Karwei), die van tuincentrum Welkoop en die van Albert Heijn.

Prijs-kwaliteitverhouding

Het bepalen van de beste prijs-kwaliteitverhouding is lastiger. Potgrond wordt snel goedkoper naarmate de zakken groter zijn. De richtprijs die wij geven is de goedkoopste prijs per 10 liter, berekend met een maximum zakinhoud van 40 liter.

De potgrond van Albert Heijn is alleen te krijgen in zakken van 10 liter en daarom relatief duur. Fleurella en Hornbach hebben goedkope zakken van 40 liter. Overvecht heeft zakken van 20 liter.

De kokospotgrond van Ecostyle scoort als enige een dikke onvoldoende. Dat komt niet doordat het op basis van kokos is, maar omdat er nauwelijks voedingsstoffen in de potgrond zaten.

• De prijzen zijn van van januari 2017.
• Er zijn geen predicaten ‘Beste uit de Test’ en ‘Beste Koop’ toegekend, omdat de test een momentopname is en de scores zo dicht bij elkaar liggen.
• Fleurella potgrond is te koop bij Gamma en Karwei, Central Park potgrond te koop bij Praxis en Forflora potgrond bij Jumbo.

Keurmerken

De meeste zakken potgrond in onze test waren voorzien van het RHP-keurmerk. Dat keurmerk stelt onder andere eisen aan de herkomst van grondstoffen en de aanwezigheid van voedingstoffen en onkruiden in (veen)potgrond. Is het keurmerk een garantie voor kwaliteit?

In deze test hadden 7 van de 12 dit keurmerk. Producten mét het keurmerk deden het over het geheel beter dan gemiddeld. De 3 best scorende producten hebben het RHP-keurmerk en 2 producten die achterblijven (Overvecht, Forflora) hebben het keurmerk niet. We zien hier met name voor het gehalte onkruid slechtere scores.

Aan de andere kant: er zijn ook producten zonder het RHP-keurmerk die het prima doen. De best scorende potgrond in de groeitest (van Central Park)  heeft alleen het 'keurmerk goede grond' en ook de RHP-loze potgrond van DCM doet het prima. Daar komt bij dat 2 producten met het keurmerk (Intratuin en Pokon) niet helemaal aan de RHP-norm voldeden. 

Zie voor meer informatie over keurmerken voor potgrond de keurmerkenwijzer van Milieu Centraal

Niet duurzaam

Potgrond op basis van veen is controversieel, want veenproductie is niet duurzaam. Veen moet worden afgegraven, soms uit natuurgebieden en groeit maar heel langzaam weer terug. Bovendien produceren drooggelegde veengebieden veel CO2.

In Groot-Brittannië wordt potgrond op basis van veen na een fel maatschappelijk debat zelfs helemaal verboden in 2020. In Nederland is veenpotgrond nog steeds heel gebruikelijk. 

Kokos

Kokospotgrond wordt vaak genoemd als een duurzaam alternatief. Maar de enige kokospotgrond die we testten (van EcoStyle) deed het heel slecht. Dat zegt natuurlijk niets over kokos, maar ook andere kokospotgrond heeft als nadeel dat het flink duurder is. Bovendien is het de vraag of kokospotgrond inderdaad wel zo'n goed alternatief is. De bewerking en het transport van kokos voor potgrond gebruikt ook veel energie. 

De Consumentenbond raadt veenpotgrond niet af, maar we zouden wel graag wat meer alternatieven willen zien. Bijvoorbeeld in de vorm van veenvrije en/of veenarme potgrond, waar meer hernieuwbare en lokaal geproduceerde grondstoffen inzitten, zoals compost, houtvezel of boomschors.

Informatie op verpakking

Ook zien we graag meer informatie op de verpakkingen. Geen van de potgronden vermeldt nu het percentage van de inhoud dat afkomstig is van veen. Ook over de voedingstoffen zien we graag meer op de verpakking. Dus meer informatie en meer keuze graag!