E-books, wat mag je wel en niet?

Meer regels dan bij papieren boeken

Het klinkt raar, maar wie e-books koopt, heeft minder rechten dan met papieren boeken. Zo mag je een uitgelezen e-book officieel niet doorgeven aan een ander. Bijvoorbeeld per mail, via de cloud of op een geheugenstickje. Zelfs niet als je het origineel van je eigen e-reader verwijdert. Je e-reader uitlenen mag wel. Een boekenclub die afspreekt dat iedereen één titel koopt en mailt aan de rest, is ook in overtreding.

Met een papieren boek mag je na de koop in principe doen wat je wilt. Het auteursrecht van dat exemplaar is na de koop ‘uitgeput’. Je mag het dus doorverkopen, uitlenen of weggeven. Je mag er alleen geen gewijzigde versies of kopieën van maken en verspreiden.

Wanneer je een e-book verwijdert na het doorsturen, zorg je ervoor dat je geen extra exemplaar in omloop brengt. Dat is niet voldoende. Het Europese Hof van Justitie heeft in december 2019 bepaald dat het doorverkopen van e-books in alle gevallen in strijd is met het auteursrecht. Een e-book slijt niet, zoals een boek, dus kopieën zijn niet van nieuw te onderscheiden. Hierdoor concurreren kopieën te veel met de originelen, wat nadelig is voor de rechthebbenden.

Amazone e-books: beveiliging tegen kopiëren

Een e-book van Amazon kun je alleen lezen met een Kindle e-reader, smartphone of tablet omdat deze beveiligd is. Het kan handig zijn om de DRM-beveiliging (digital rights management) van een e-book te verwijderen zodat je het boek ook zelf op een andere e-reader kunt lezen, maar zelfs voor eigen gebruik is dit verboden. Met Calibre-software is het wel mogelijk om de beveiliging van het bestand af te halen, maar dat is dus officieel niet toegestaan.

E-books met een watermerk

Op de meeste e-books wordt door de verkoper een watermerk geplaatst met de naam van de koper. Maar wat gebeurt er als dat bestand in verkeerde handen komt? Mogelijk bereikt het boek, ook als je het aan je beste vriend mailt, via-via hele volksstammen. De overheid deelt geen boetes uit, maar de auteur of exploitant kan wel een schadevergoeding eisen. Met een incidentele up- of download zal dat zo’n vaart niet lopen.

Stichting Brein, die opkomt voor auteurs en andere rechthebbenden, is de enige in Nederland die hier achteraan gaat. De stichting richt zich echter op de ‘grote vissen’, zoals een grootgebruiker die de hele middelbare school van boeken voorziet.

E-books lenen bij de bibliotheek

Bibliotheken bieden van steeds meer titels ook de e-bookversie aan. Toch blijft de collectie nog achter. Voorheen mochten bibliotheken niet zomaar e-books aanschaffen en die vervolgens uitlenen. Daarvoor moesten ze eerst afspraken maken met de uitgever, maar sommige uitgevers hadden daar geen zin in.

De Vereniging Openbare Bibliotheken is naar de rechter gestapt omdat zij vindt dat e-books ook onder het leenrecht horen te vallen. Het Europese Hof van Justitie bepaalde in november 2016 dat de bibliotheek digitale boeken op dezelfde manier kan uitlenen als papieren boeken. Daardoor krijgen bibliotheken meer mogelijkheden om e-books uit te lenen.

Gratis e-books

Boeken waarvan het auteursrecht is verlopen mag je gratis downloaden. Het auteursrecht verloopt 70 jaar na het overlijden van de schrijver. Sommige e-books worden sowieso gratis aangeboden door de rechthebbende. Dat is de schrijver of de exploitant. Die kan het werk gratis aanbieden of het vrijgeven, bijvoorbeeld door publicatie online. Alle andere gratis downloads zijn sinds april 2014 illegaal. Illegaal uploaden is al langer verboden.