Woordenlijst

#

­2,4 en 5 GHz

Wifisignalen worden verstuurd over de 2,4 GHz- en 5 GHz-band. Op 5 GHz zijn hogere snelheden te halen, maar is het bereik kleiner.

2FA
Zie Tweefactorauthenticatie

32/64 bits
De manier waarop de processor van een computer gegevens verwerkt. De 64 bits-versie van Windows verwerkt grote hoeveelheden informatie effectiever dan een (ouder) 32 bits-systeem.

3G
Verouderde standaard (3e generatie) voor mobiel internet met snelheden tot 10 Mbit/s (als het abonnement het toestaat). Ook bekend onder de naam UMTS. 3G gaat binnen enkele jaren compleet verdwijnen.

4G

De standaard voor mobiel internet. 4G is de tienmaal snellere opvolger van 3G. Alle nieuwe smartphones ondersteunen 4G. Wordt ook LTE genoemd. Inmiddels is 5G in ontwikkeling.

5G

De opvolger van 4G, dat nu de standaard is voor mobiel internet. 5G is nóg sneller dan 4G en biedt meer capaciteit, wat noodzakelijk is voor onder andere zelfrijdende auto’s en het ‘internet der dingen’. Het kan nog jaren duren voor 5G (5e generatie) goed bruikbaar is. Veel van de huidige telefoons zijn niet geschikt daarvoor.

8K-video
Ultra HD. Het beeld van 8K-video is met 7680 x 4320 pixels 4 keer zo scherp als van 4K. Er zijn al 8K-tv’s te koop, maar er worden nog geen films en programma’s in die resolutie aangeboden.

A

Access point
Een toegangspunt voor je thuisnetwerk. De draadloze computers en mobiele apparaten communiceren met elkaar en met internet via een access point. Deze functie zit ingebouwd in een (modem)router, maar het kan ook een los apparaatje zijn.

Account
Een combinatie van gebruikersnaam (vaak een e-mailadres) en wachtwoord waarmee je kunt inloggen bij een onlinedienst. Denk aan een webshop of internetforum.

Adblocker
Software of browseruitbreiding die ervoor zorgt dat je advertenties op websites niet ziet. Dat scheelt ergernis en verkleint het risico dat malware via een advertentie meelift en de computer besmet.

Add-on
Uitbreiding voor de browser. Zie Browserextensie.

Admin-rechten
Beheerdersrechten (admin staat voor administrator), wat wil zeggen dat je volledige controle hebt over alle instellingen van de computer. Met die rechten kun je programma's installeren en de rechten van andere gebruikers beperken.

Adware
Software die zich in de computer nestelt en ongevraagd te pas en te onpas reclame toont. Deze ongewenste software kan meeliften tijdens het installeren van een (gratis) programma van internet. Met programma's als Malwarebytes, AdwCleaner en HitmanPro is zo'n besmetting doorgaans op te lossen.

AirDrop
Systeem van Apple om foto’s en documenten uit te wisselen tussen Apple-apparaten in de nabije omgeving.

AirPlay
Systeem van Apple om draadloos media te streamen naar een Apple TV of andere geschikte apparaten.

All-in-one
Met een all-in-one printer kun je afdrukken, scannen en kopiëren. Dat is handiger dan een losse printer en een losse scanner. Bovendien bespaar je ruimte en heb je maar één netsnoer en verbinding (bedraad of via wifi) naar je computer nodig.

Android
Het populairste mobiele besturingssysteem, van Google. Het is te vinden op de smartphones van de meeste merken. Veel fabrikanten passen het uiterlijk van Android aan en voegen apps toe.

Antivirussoftware
Een programma dat de computer scant op virussen en andere bedreigingen, en deze verwijdert of onschadelijk maakt. Een bekend programma is Windows Defender, dat standaard op iedere Windows-computer staat. De beveiligingssoftware van bijvoorbeeld Norton, Kaspersky, Avast en AVG is uitgebreider en doorgaans beter.

Applicatie (app)
Toepassing of programma op de smartphone, tablet of computer. Apps zijn (vaak kleine, soms grote) programma's die geen onderdeel zijn van het besturingssysteem.

Augmented Reality (AR)
Letterlijk: toegevoegde realiteit. De werkelijkheid, gezien door een speciale bril of via een smartphonescherm, bevat elementen die door een computer zijn toegevoegd. Denk aan animaties of tekst.

AVG
Algemene Verordening Gegevensbescherming: de privacywet die op 25 mei 2018 in heel de EU is ingegaan.

B 

Back-up
Een kopie van bestanden om veilig te bewaren voor het geval de originelen door een defect, virus of hack verloren gaan. Een back-up van het hele systeem (besturingssysteem, alle software en bestanden) heet een image of systeemback-up. Zie hieronder voor de verschillende soorten back-ups.

Back-up – differentieel
Back-up waarbij alle verschillen t.o.v. de laatste volledige back-up worden opgeslagen. Het bestand groeit snel.

Back-up – incrementeel
Back-up waarbij alleen de verschillen t.o.v. de vorige incrementele back-up worden opgeslagen. Dit leidt tot veel kleine bestanden. 

Bandbreedte
Doorvoersnelheid van internetdata, uitgedrukt in bits per seconde (bit/s of bps). Kabel en glasvezel hebben een grote bandbreedte: ze kunnen in korte tijd veel informatie (data) verwerken.

Banner
Een balk op een webpagina, meestal gevuld met reclame. Bij storende banners (die met animaties) is het fijn om een adblocker te gebruiken.

Bestandsextensie
Bestandsuitbreiding. De letters die na een bestandsnaam komen en aangeven om welk soort bestand het gaat. Een Microsoft Word-document heeft bijvoorbeeld de extensie .docx. Daaraan ziet de computer om welk soort bestand het gaat en zal hij het juiste programma starten. Niet verwarren met browserextensie. 

Besturingssysteem 
Software die je computer beheert, en de omgeving waarin programma's hun werk doen, bijvoorbeeld Windows, MacOS, iOS, Android en Linux.

Bèta

Een laatste testversie van een computerprogramma. Deze software kan nog fouten bevatten, en wordt verspreid om te testen.

BIOS
Basic Input/Output System. Een programmaatje met de basisinstructies voor de communicatie tussen het besturingssysteem en de computeronderdelen. Het BIOS zit in een chip en is de eerste software die opstart, nog voor Windows. Een opvolger van BIOS is het veel modernere EFI (Extensible Firmware Interface).

Bit
Een 0 (uit) of een 1 (aan): de bit is de kleinste eenheid in een bestand en in software. 8 bits op een rij maken een byte. Er zijn dan 256 verschillende bytes mogelijk. Zie Byte.

Bitcoins
Geld dat uitsluitend digitaal bestaat. Doordat de wisselkoers enorm schommelt, en dus snel heel veel koerswinst (en -verlies) te behalen is, wordt er veel mee gespeculeerd. De functie van betaalmiddel is vooral populair bij criminelen, omdat betalingen volledig anoniem kunnen blijven. Er zijn inmiddels meer soorten cryptovaluta, zoals litecoin en ethereum.

Blauw scherm
Een 'blue screen (of death)' is de bijnaam van het scherm met een onbegrijpelijke foutcode en melding dat er iets (flink) is misgegaan met Windows. Meestal moet de computer worden herstart. Microsoft noemt zo'n scherm een stopscherm. Sinds Windows 8 toont het scherm een kortere tekst en de emoticon :(

Bloatware
Software die onnodig veel opslag- en geheugenruimte inneemt. Staat vaak bij wijze van reclame voorgeïnstalleerd op Android-smartphones en nieuwe computers. Een ander woord is crapware.

Blog
Kort voor weblog, een dagboek op internet. Een populaire variant is de vlog, een videoblog.

Bluetooth
Standaard voor draadloze communicatie tussen apparaten in elkaars nabijheid. De meeste draagbare computers, smartphones, soms ook camera's hebben bluetooth.

Bootable
Engelse computerterm voor opstartbaar. Met een bootable usb-stick, cd of dvd is het mogelijk een computer op te starten. Dat kan nuttig zijn als Windows niet wil starten.

Botnet
Een grote verzameling computers die via een virus in de macht is gekomen van criminelen. De computers kunnen, zonder dat de eigenaren het merken, ongewenste mail versturen of massaal aanvallen uitvoeren op websites.

Browser
Software waarmee je webpagina's kunt bekijken. De bekendste zijn Internet Explorer, Edge, Chrome, Firefox en Safari.

Browserextensie
Uitbreiding die de webbrowser extra functionaliteit geeft. De populairste zijn de adblockers. In Firefox worden ze 'add-ons' genoemd, in Chrome 'extensies'.

Bug
Een ontwerpfout in een computerprogramma of website. De term bug (Engels voor insect) komt uit de tijd dat een insect nog een computerstoring kon veroorzaken.

Bundel
Het aantal belminuten, sms’jes en gigabytes dat je in een maandabonnement met je smartphone mag verbruiken zonder bijkomende kosten.

Bundleware
Gratis (ongewenste) programma's die ongevraagd gebundeld worden met (gewenste) software. Let op dat je bij het downloaden van gratis programma's niet per ongeluk akkoord gaat met het mee-installeren van deze rommel: lees altijd de schermpjes voor je op OK klikt.

Byte
Geheugengroottes worden uitgedrukt in bytes. 8 bits vormen samen een byte, 1000 bytes zijn een kilobyte (kB), 1000 kB een megabyte (MB), 1000 MB een gigabyte (GB) en 1000 GB een terabyte (TB). Daarna volgen, op dezelfde manier, nog de petabyte (PB), zettabyte (ZB) en yottabyte (YB).

C 

Cache 
Een plek op de harde schijf waar webbrowsers onlangs bezochte pagina's, afbeeldingen en andere data opslaan, zodat ze bij een volgende bezoek sneller kunnen worden getoond.

Cartridge
Vervangbaar inktpatroon voor een printer.

Chromebook
Laptop die draait op Googles besturingssysteem Chromium, waarbij vrijwel alle programma's in de 'cloud' draaien. Deze laptops zijn vrij goedkoop, maar niet geschikt voor zware computertaken.

Chromecast

Een apparaatje van Google dat lijkt op een usb-stick. Je steekt hem in de hdmi-poort van je tv, waarna je via je smartphone of tablet beelden en muziek kunt verzenden naar je tv.

Chromium
Een door Google ontworpen basis voor web­browsers. In de eerste plaats voor de eigen Chrome­browser. Chromium is open source, zodat andere bedrijven aanpassingen kunnen doen en het zelf verder kunnen ontwikkelen. Ook Edge van Microsoft is gebaseerd op Chromium.

Cloud
In de cloud werken is online werken. Als je bestanden opslaat in de cloud (bijvoorbeeld in Dropbox), bewaar je ze op een internetserver die ergens in de wereld staat.

Code 
De computerinstructies waarmee een website of programma is gebouwd. HTML is een voorbeeld van een codetaal voor het bouwen van websites.

Codec
Coderen-decoderen. Een programmaonderdeel dat de compressie (inpakken) regelt in een audio- of videobestand. Een bestand dat is gecomprimeerd neemt veel minder ruimte in en kun je beter via internet verzenden of streamen. De codec decomprimeert het bestand ook weer, zodat het afgespeeld kan worden.

Compatibiliteit
Computer(onderdelen) en programma’s zijn compatible als ze foutloos met elkaar kunnen samenwerken. Een programma dat Windows 10-compatible is, kun je gebruiken op een Windows 10-computer.

Comprimeren
Bestanden worden gecomprimeerd (ingepakt) om ze zo min mogelijk schijfruimte in te laten nemen en zo snel mogelijk via internet te kunnen versturen. Eenmaal gearriveerd worden bestanden gedecomprimeerd (uitgepakt).

Contextmenu
Menu (pop-upmenu) dat verschijnt bij een rechtermuisklik.

Cookiemuur
Een scherm dat verschijnt wanneer je een website bezoekt. Je wordt pas op de site toegelaten als je met cookies akkoord gaat.

Cookies
Kleine bestandjes met een unieke code die door websites op je computer worden geplaatst. Nuttige cookies onthouden welke pagina's je hebt bezocht en laten je bijvoorbeeld snel inloggen. Andere cookies zijn bedoeld om bij te houden wat je doet op internet (volgcookies oftewel tracking cookies).

Crapware
Rommelsoftware die is voorgeïnstalleerd op nieuwe computers. Het gaat vaak om probeerversies die maar kort werken en de gebruiker lastigvallen met reclame. Na het in gebruik nemen van een nieuwe computer is het goed om de overbodige rommel te verwijderen. Het gratis programma PC Decrapifier is daar goed in.

Cryptojacking
Je computer wordt misbruikt om bitcoins te genereren (‘minen’). Dit gebeurt op de achtergrond en zorgt ervoor dat de computer trager wordt en meer stroom verbruikt. Als het slim gebeurt merk je het niet.

D 

Dark patterns

Verzamelnaam voor trucs die websitemakers gebruiken om websitebezoekers te beïnvloeden.

Databundel
Het aantal megabytes of gigabytes dat je in een maandabonnement met je smartphone mag verbruiken zonder bijkomende kosten.

Datalimiet
De maximale hoeveelheid data die je op je computer of smartphone van internet mag binnenhalen of versturen. Verbruik je meer data, dan moet je bijbetalen of wordt de internetsnelheid teruggeschroefd.

Datarecovery
Het herstellen van beschadigde of het terugvinden van verloren bestanden.

Dataroaming
Gebruiken van het mobiele netwerk van een andere dan je eigen provider. In de praktijk wordt hiermee bedoeld: internetten via een provider in het buitenland. Binnen de EU gaat dat van je eigen (data)bundel af, buiten de EU kan roaming veel geld kosten.

Default
Engelse term voor standaardinstelling.

Defragmenteren
Het optimaal ordenen van gegevens op een harde schijf, zodat hij sneller werkt. Defragmenteren kan bij een 'ouderwetse' harde schijf nuttig zijn, al defragmenteren de nieuwste Windows-versies zelf. Bij een snelle SSD is defragmenteren niet nodig.

Distributie
Ook distro genoemd. Een compleet besturingssysteem dat is afgeleid van Linux. Er zijn talloze distro’s, waarvan Mint en Ubuntu het gebruiksvriendelijkst zijn voor beginners.

DLL

(dynamic link library) Een soort bibliotheek met programma-onderdelen die door meerdere programma’s op de computer gebruikt kunnen worden. Ze staan in de Windows-map en hebben als extensie ‘.dll’.

DNS

(domain name system) Systeem op een server ergens op internet dat makkelijk te onthouden webadressen omzet in lange cijferreeksen (IP-adressen). Dat zijn de ‘telefoonnummers’ van het web.

Domeinnaam
De basis van een webadres. De Consumentenbond heeft de domeinnaam consumentenbond.nl.

Dongel
Of dongle. Een 'stickje' dat wordt aangesloten op een usb- of hdmi-poort van de computer of tv en je draadloos toegang geeft tot dat apparaat. Een Chromecast voor het streamen van een tv-serie of film is bijvoorbeeld een dongel.

Do-not-track
Instelling in de browser die websites kunnen uitlezen waarmee je als gebruiker kunt aangeven dat je niet gevolgd wilt worden voor commerciële doeleinden. In de praktijk negeren websites dat verzoek.

Dpi
Dots per inch. Resolutie: het aantal beeldpuntjes per vierkante inch (1 inch = 2,54 centimeter).

Driver
Zie stuurprogramma.

DRM
Digital Rights Management. Kopieerbeveiliging. Techniek om digitale rechten van makers en uitgevers van bijvoorbeeld muziek en boeken te beheren.

Dropshipping
Online winkelen via een tussenstation. Je denkt iets te bestellen bij een Nederlandse webwinkel, maar die plaatst dezelfde bestelling simpelweg bij een leverancier in het buitenland, vaak in China. Zo kan een bestelling veel langer onderweg zijn dan je verwacht.

DSL
Digital Subscriber Line. Manier om internet en tv te verzenden via de koperdraad van een telefoonlijn. Vdsl is de snelle variant, adsl de tragere.

Dual boot
Een computer waarop 2 besturingssystemen zijn geïnstalleerd. Na het opstarten kun je kiezen welke je gebruikt. Bijvoorbeeld Windows en Linux.

Dualbandrouter
Een router die (vaak gelijktijdig) via de 2,4 en 5 GHz-band kan uitzenden. Steeds meer mobiele apparaten kunnen via 5 GHz zenden en ontvangen.

Dubbele authenticatie
Tweestapsverificatie. Een extra controle bij het inloggen bij een dienst. Voor extra veiligheid. Dit houdt in dat je behalve je inlognaam en wachtwoord een extra code moet invullen. Die code krijg je vaak per sms op je smartphone. Banken gebruiken deze methode al, maar ook bijvoorbeeld Google biedt hem aan.

DVI
Digital Visual Interface. Een aansluitmethode voor digitale beelden voor (met name) de aansturing van de computermonitor. Geluid wordt niet via DVI verstuurd.

E

E-book
Boek in digitaal format (vaak .epub of .pdf) om te lezen op een e-reader of tablet.

E-mailclient 
Een veelgebruikte Engelstalige term voor een e-mailprogramma dat op de computer staat, bijvoorbeeld Outlook en Thunderbird.

Embedded
Engels voor ingebouwd.

Emoticon (emoji)
Weergave van een emotie via een afbeelding of combinatie van lees- en lettertekens. Handig voor gebruik in e-mail en op sociale media. Emoticons werden al in de 19^e eeuw op papier gebruikt.

Emulator
Een programma waarmee het mogelijk is om een ander besturingssysteem na te bootsen. Zo wordt het bijvoorbeeld mogelijk om software voor MS-DOS of Windows XP te draaien binnen Windows 10. Of Windows op een Mac.

Encryptie
Versleuteling. Het omzetten van een bestand naar een code die niet door derden kan worden gelezen. Een wachtwoord is nodig om het bestand te ontsleutelen.

Ethernet
Manier om computers met elkaar en met de (modem)router te verbinden via netwerkkabels.

Exe-bestand
Uitvoerbaar bestand. Via een exe-bestand start een programma.

EXIF
Exchangeable image file format. Een bestandje met gegevens ('metadata') dat in een fotobestand zit. Het bevat o.a. het tijdstip waarop de foto is gemaakt, het type camera en de gebruikte instellingen.

Exploit
Truc om misbruik te maken van een kwetsbaarheid (lek) in een computerprogramma of besturingssysteem.

Extensie
Letters die na een bestandsnaam komen en aangeven om welk soort document het gaat. Een Microsoft Word-document eindigt bijvoorbeeld op .doc of .docx. Ook: computerterm voor (browser)uitbreiding, zoals Adblock Plus.

F

FAT32
Een verouderde manier om een harde schijf of usb-stick in te delen. Bestanden die groter zijn dan 4 GB kunnen niet worden opgeslagen. De moderne indeling NTFS is de standaard sinds begin deze eeuw.

Fingerprinting
Techniek waarbij een adverteerder een ‘vingerafdruk’ maakt van een computer om de gebruiker daarvan op internet te kunnen volgen. Dit is een alternatief voor het plaatsen van een cookie. Er zijn verschillende manieren van fingerprinting.

Firewall
Software (of hardware) die ongewenste communicatie blokkeert van, en vaak ook naar, internet.

FireWire
Een verouderde manier om snel data over te brengen naar een computer. Het werd veel gebruikt bij digitale videocamera's. Weinig computers hebben nog een FireWire-poort.

Firmware
Software die is ingebouwd in een apparaat, bijvoorbeeld een printer of smartphone. De firmware is nodig voor de goede werking en kan soms worden bijgewerkt.

Flash
Programmeertaal van Adobe waarmee animaties, video en interactiviteit aan een webpagina kunnen worden toegevoegd. Wordt veel gebruikt voor bewegende reclame. Er zitten vaak lekken in, dus de software moet goed worden bijgewerkt.

Font
Ander woord voor lettertype.

Formatteren
Een manier om een harde schijf of usb-stick grondig te wissen: alle opgeslagen data worden verwijderd. Dit kan nodig zijn om van een virus af te komen. bij het formatteren moet je een bestandssysteem kiezen, bijvoorbeeld NTFS, FAT32 of exFAT voor Windows. Apple gebruikt standaard APFS.

FTP
File Transfer Protocol. Een standaard om bestanden snel te uploaden van een computer naar een server en vice versa. Het wordt veel gebruikt om websites te beheren.

G 

Geheugenkaartje
Klein plastic kaartje met snel geheugen waarmee je de opslagruimte van een smartphone, camera en laptop kunt uitbreiden. Er zijn veel soorten en formaten, met verschillende hoeveelheden opslagcapaciteit. De bekendste is de SD-kaart.

Geheugenmodule
Werkgeheugen, RAM. Chips op een printkaart die in het moederbord is gestoken en die het vluchtige, zeer snelle geheugen bevat. De snelheid en capaciteit (in GB's) van de chips bepalen grotendeels de snelheid van de computer.

Geluidskaart
Computeronderdeel dat het geluid van een computer verzorgt. Meestal is de kaart niet meer dan een chip op het moederbord (de grootste printplaat in de computer). De chip brengt prima geluid voort, maar als je heel hoge eisen stelt aan het geluid, kun je een uitbreidingskaart plaatsen.

Geoblocking 
Het blokkeren van internetsites op basis van geografische locatie. Met deze techniek zorgen websites ervoor dat je hun content (zoals hun tv-programma’s) niet in het buitenland kunt bekijken.

Glasvezel
Een vrij nieuw soort verbinding om data (tv, internet en telefonie) supersnel te versturen. Alternatief voor (a)dsl en kabel. Alleen bij glasvezel is de upload- en downloadsnelheid even hoog. Glasvezelkabel wordt langzaam en op verschillende plaatsen in Nederland aangelegd.

Grafische kaart
Video-adapter. Insteekkaart in de computer die het beeldscherm aanstuurt. Vaak is de kaart slechts een chip op het moederbord of een onderdeel van de processor. Alleen als je games speelt, is een insteekkaart (met veel eigen geheugen) zijn geld waard.

H

Hack
Inbraak via internet in een computer, vaak met als doel wachtwoorden of gegevens (spionage) te stelen.

Hacker
Iemand die binnendringt in computers van anderen. Vaak met slechte bedoelingen (zoals wachtwoorden stellen). Soms is het doel de veiligheid te testen, zodat die kan worden verbeterd.

Hardwareconflict
Als 2 randapparaten (printer, scanner) hetzelfde 'computeradres' gebruiken, werken ze beide niet goed. Windows waarschuwt hier dan voor.

Hashtag
De officiële, Engelstalige naam van het hekje (#). Hashtags zijn een belangrijk onderdeel van Twitter-berichten, waar ze worden gebruikt om belangrijke woorden vindbaar te maken. Het hekje wordt ook wel in andere sociale media gebruikt.

Hdmi
High-definition multimedia interface. Een snelle overdrachtsstandaard voor digitale beelden en geluid van hoge kwaliteit voor onder andere het afspelen van films vanaf de pc op een tv. Moderne apparatuur heeft standaard een of meer hdmi-poorten.

Hdmi-dongel
Apparaatje dat zorgt voor een draadloze verbinding tussen de hdmi-poort van de tv en een mobiel apparaat of internet. Zo kun je bijvoorbeeld video van internet naar je tv streamen. De Chromecast van Google is de populairste hdmi-dongel.

HDR
High Dynamic Range. Op foto's en in video's met een 'hoog dynamisch bereik' worden zowel zeer donkere als zeer heldere delen beter weergegeven. Met HDR wordt de werkelijkheid nagebootst: onze ogen hebben een zeer groot dynamisch bereik.

Herstelpunt
Een momentopname van alle computerinstellingen op het moment dat het herstelpunt wordt gemaakt. Door een eerder gemaakt herstelpunt terug te zetten via Windows Herstel kun je computerproblemen oplossen.

Herstelschijf
Recoverydisk. Een (vaak) zelfgemaakte cd, dvd of usb-stick waarmee Windows na een zware crash kan worden opgestart en teruggebracht naar de fabrieksinstellingen. 

High Definition
Wordt vaak afgekort tot HD. Hoge resolutie, dat zorgt voor een scherper beeld op tv of computerscherm.

Hoax
Nepnieuws. Vaak onschuldig vermaak met als doel mensen en de media te foppen. Een beroemde hoax is het oude filmpje waarin een buitenaards wezen door artsen wordt ontleed.

Homeplug-adapter
Ander woord voor stroomnetadapter (op de homeplugstandaard): met dit type adapters leg je een netwerkverbinding aan via het stroomnet in huis.

Hotspot
Openbaar wifinetwerk waar je gratis of tegen betaling kunt internetten. Je vind hotspots onder andere in openbare gebouwen, luchthavens, cafés en hotels. Je kunt ook een hotspot opzetten met je smartphone, zodat je met een andere apparaat (bijvoorbeeld een laptop met alleen wifi) kunt internetten – deze techniek heet tethering.

Https
Hypertext transfer protocol secure. Een protocol voor dataverkeer tussen een browser (zoals Internet Explorer) en een server. De letter ‘s’ geeft aan dat de gegevens zijn versleuteld en onleesbaar zijn voor hackers. Een website dat zijn gegevens versleuteld (belangrijk bij betalingen) verstuurd, heeft een adres dat begint met de tekens https://.

Hub
Een kastje om meerdere computers met elkaar en met internet te verbinden. Ook wel switch genoemd. Een usb-hub is een kastje om meerdere randapparaten (printer, muis, harde schijf) op één usb-ingang van de computer aan te sluiten.

I

Identiteitsfraude
Het gebruiken van (via internet) gestolen of vervalste identiteitspapieren om strafbare dingen te doen.

Image
Systeemkopie of systeemback-up. Exacte kopie van de gehele harde schijf. Als de schijf stukgaat, kan een recente image je redding zijn.

IMAP
Internet Message Access Protocol. Een ander woord voor webmail: je kunt je e-mails online op de mailserver beheren. Ze worden niet verwijderd, zodat je met meerdere apparaten je mail kunt lezen. Zie ook POP3.

IMEI

Unieke code die elke telefoon heeft. Kan gebruikt worden om telefoons op afstand te blokkeren.

Inch
Engelse lengtemaat die vaak gebruikt wordt voor beeldschermen, vaak afgekort met ". 1 inch = 2,54 cm.

Interferentie
Storing die ontstaat als golven (zoals wifisignalen) elkaar in de weg zitten. 

Internet of Things
IoT, internet der dingen. 'Slimme' apparaten in huis die verbonden zijn met internet. Denk aan lampen die je op afstand via internet kunt inschakelen.

iOS
Besturingssysteem van Apple waarop de iPhone draait. 

iPadOS
Besturingssysteem van Apple waarop de iPad draait. 

IP-adres
Internet Protocol. Unieke code (adres) waaraan een computer op internet te herkennen is.

IP-camera
Een (bewakings)camera met een netwerkaansluiting. Hij verstuurt beelden via de (wifi)router en internet (de cloud) naar de telefoon of computer van de eigenaar.

ISDN
Verouderde techniek om via een telefoonlijn internet op te gaan.

ISO-bestand
Bestand met daarin een exacte kopie (of: image) van de inhoud van een cd of dvd.

ISP
Internet service provider. Engelse term voor internetprovider.

J 

Java
Programmeertaal voor websites die erg kwetsbaar is voor malware en daarom nog maar zelden wordt toegepast. JavaScript is iets heel anders: een programmeertaal die een website interactief maakt en wel veel wordt gebruikt.

JavaScript
Een veelgebruikte programmeertaal die websites interactief maakt. Niet verwarren met Java.

K

Kalibreren
Een apparaat zo instellen, dat het optimaal presteert. Zo kun je de kleurweergave van een beeldscherm zo kalibreren, dat de kleuren natuurgetrouw zijn.

Keylogger
Programmaatje (malware) dat stiekem toetsaanslagen op de computer opneemt en die doorstuurt naar een crimineel. Doel: wachtwoorden stelen.

Kloksnelheid
Duidt aan hoe vaak per seconde een signaal gelezen, geschreven of verwerkt wordt in de processor. Moderne processors werken rond de 3 GHz: zij voeren 3 miljard keer per seconde een bewerking uit. De kloksnelheid zegt lang niet alles over de prestaties van een processor of van de computer.

L 

LAN
Local Area Network. Veelgebruikte term voor een bedraad netwerk. Een WLAN is een Wireless LAN, een wifinetwerk.

Lek
Als een programma of besturingssysteem slecht ontworpen is, kan het lekken bevatten. Een crimineel kan zo'n kwetsbaarheid misbruiken om malware te verspreiden. Programma-updates zijn bedoeld om dit soort lekken te dichten.

Licentiecode
Code die je invoert om een (software)licentie te activeren.

Linux
Opensourcebesturingssysteem voor desktops en laptops, gemaakt (in talloze varianten) door en voor liefhebbers. Mint, Ubuntu en Debian zijn bekende varianten.

M

MAC-adres
Een uniek identificatienummer dat in een wifinetwerk aan een apparaat is toegekend. Zo'n adres ziet eruit als bijvoorbeeld 00:0C:6E:D2:11:E6. MAC staat voor Media Access Control.

Macro
Een reeks opdrachten die als één opdracht is gegroepeerd om een bepaalde taak automatisch uit te voeren. In Microsoft Word kun je zo veelgebruikte taken automatiseren.

Mailclient
Een e-mailprogramma dat geïnstalleerd is op de computer, zoals Outlook en Thunderbird.

Malware
Verzamelnaam voor kwaadaardige software. Een term voor elk programma dat schadelijk is voor je computer, zoals een virus en spyware.

Mb/s of Mbit/s of Mbps
Megabit per seconde. Eenheid om de snelheid van gegevensoverdracht aan te duiden. Mb/s (of Mbit/s of Mbps) wordt vaak gebruikt wanneer wordt gesproken over de snelheid van internet.

Megapixel
De resolutie van een digitale camera wordt uitgedrukt in megapixels. In een digitale foto staat 1 MP voor een miljoen pixels.

Mesh
Systeem met onderling draadloos gekoppelde wifistations. Door enkele van die stations in je huis te verspreiden, kun je de wifidekking in huis verbeteren. De mesh-techniek pakt in de praktijk vaak goed uit.

Modem 
Apparaat dat een computer in staat stelt informatie te versturen via een internetverbinding. De modem wordt tegenwoordig vaak gecombineerd met een router. Modem is een samenvoeging van de woorden modulator en demodulator.

Moderator
Iemand die op een webforum het berichtenverkeer observeert en zo nodig de orde bewaart. Zo blijft het forum vrij van beledigingen en berichten die niets te maken hebben met het onderwerp ('topic').

Moederbord
Belangrijkste printplaat in de computer met daarop de processor, het werkgeheugen en de insteekkaarten.

MP3
Populaire bestandsindeling voor digitale muziek. MP3-bestanden zijn gecomprimeerd (verkleind) en daardoor sneller te versturen via internet. Ze nemen minder ruimte in op een computer of muziekspeler. Er zijn verschillende maten van compressie, uitgedrukt in bitrate. Mp3-muziek met een bitrate van 192 kbps (kilobits per seconde) of hoger is van goede kwaliteit. MP3 is de populaire afkorting voor MPEG-1 Layer 3.

MP4
Afkorting voor MPEG-4. Bestandsindeling voor gecomprimeerde audio en video.

Mu-mimo
Multi-user - multiple input, multiple output. Een techniek waarbij de router data stuurt naar meerdere computers en smartphones tegelijk. Dat maakt een snellere wifi mogelijk, al zul je dat alleen bij extreem gebruik merken.

N

NAS
Network attached storage (netwerkopslag). Een harde schijf die op het thuisnetwerk is aangesloten en door alle computers in dat netwerk (en vaak ook via internet) gebruikt kan worden. Een handige manier om bestanden te delen en voor back-ups.

Netwerkaansluiting
Ingang op een computer voor een netwerkkabel (ethernetkabel) om computers met de router te verbinden.

NFC
Near Field Communication. Een vrij nieuwe manier om binnen 10 cm draadloos bestanden over te zetten. Veel bankpassen hebben tegenwoordig een NFC-chip waarmee je contactloos kunt betalen.

Notebook
Ander woord voor laptop.

NTFS
Net als FAT32 een standaard voor de indeling van een harde schijf, maar nieuwer. Windows formatteert schijven automatisch volgens deze standaard.

O

OCR
Optical Character Recognition. Software die tekst kan herkennen in afbeeldingen en eruit kan filteren. De tekst is dan bewerkbaar in een tekstverweringsprogramma.

OEM-licentie
Original equipment manufacturer. Licentie die hoort bij een door de computerfabrikant geïnstalleerde versie van (bijvoorbeeld) Windows en die aan het apparaat is gekoppeld. De OEM-versie is goedkoper dan een los gekochte versie van die software. Je kunt het programma niet overzetten naar een volgende computer.

Open source
Software waarvan de broncode openbaar is, zodat anderen die verder kunnen ontwikkelen of controleren op fouten en beveiligingslekken. Voorbeelden zijn het besturingssysteem Linux. De tegenhanger is closed source, waarbij alleen de ontwikkelaar de broncode kent, zoals Windows.

Optische stations
Verzamelnaam voor cd-, dvd- en bluray-spelers in computers.

P

Partitie
Door een harde schijf op te delen in partities kan die worden gebruikt alsof het er 2 of meer zijn. Dat is handig bij het gescheiden houden van software en bestanden. Iedere partitie krijgt een eigen letter (behalve C bijvoorbeeld ook D en E).

Partitioneren
Het opdelen van een harde schijf in meerdere eenheden (partities) zodat het lijkt alsof hij uit meerdere schijven bestaat. Zie Partitie.

Patch
Engels voor pleister. Een programma dat bedoeld is om een softwarefout of -lek te repareren.

Peer 2 peer
P2P. Een Engelstalige term voor 'mens naar mens': 2 internetgebruikers die bestanden uitwisselen door elkaar toegang te geven tot een deel van hun harde schijf. P2P is bijvoorbeeld het systeem waarmee (illegaal) films en muziek worden verspreid. Dat kan via een programma als BitTorrent.

PGP
Pretty Good Privacy (vrij goede privacy). Een veelgebruikte versleutelingsmethode op internet.

Phishing
E-mailfraude waarbij een crimineel probeert je via een truc persoonlijke gegevens te ontfutselen, bijvoorbeeld door je naar een nepwebsite te leiden die als twee druppels water lijkt op de site van een officiële organisatie of bedrijf (zoals een bank).

Pixel (trackingpixel)
Een piepklein plaatje (een beeldpuntje, pixel) dat via een website of e-mail wordt meegestuurd om zo een cookie te kunnen plaatsen en/of uitlezen.

Plug-and-play
Aansluiten en afspelen. De eigenschap van een apparaat dat het na het aansluiten op een computer automatisch wordt herkend en goed werkt. Na een periode waarin ook wel werd gesproken van 'plug-and-pray' (aansluiten en bidden) werkt dit nu meestal goed op iedere computer.

Plug-in
Software die iets (een functie) toevoegt aan een programma, bijvoorbeeld een browser.

Podcast
Audio-uitzending die je kunt downloaden op pc of mobiel.

Poort
Computeraansluiting waarop je apparatuur aansluit, bijvoorbeeld usb en hdmi.

POP
Potentieel ongewenst programma. Software die geen malware is maar wel dubieus, zoals adware en spyware (die meekijkt met wat je op de pc doet).

POP3
Post Office Protocol 3. Manier om e-mail van de mailserver (een computer die zich uitsluitend bezighoudt met het afleveren van e-mail) te halen en naar je computer over te zetten. De mails blijven niet op de server staan. Zie ook IMAP.

Pop-up
Browservenster dat (vaak) ongevraagd opduikt. Pop-ups kunnen een veiligheidsmelding bevatten, maar ook reclame. Oppassen dus.

Pop-upmenu
Menu dat verschijnt bij een rechtermuisklik. Ook wel contextmenu genoemd.

Powerline-adapter
Zie homeplug-adapter.

Prepaid
Constructie waarbij je voor je smartphone vooraf een bepaald aantal belminuten, sms'en en MB's inkoopt, en dus niet het risico loopt op een hoge rekening achteraf.

Privémodus
Door in de browser privénavigatie te gebruiken, voorkom je dat o.a. de browsegeschiedenis, tijdelijke internetbestanden en cookies op de computer worden bewaard. Zo laat de internetsessie geen sporen achter op je eigen computer.

Probleemoplosser

Windows bevat stappenplannen om technische problemen mee op te lossen. In Windows 10: Start > Instellingen > Bijwerken en beveiliging. Klik op ‘Problemen oplossen’. Microsoft heeft er nog meer op zijn website.

Processor
Belangrijkste computerchip op het moederbord die de functies van een computer bestuurt en uitvoert. Hoe beter de processor (CPU), des te meer een computer kan doen in een bepaalde tijd.

Programmacode
Tekst in computertaal die ervoor zorgt dat de computer een bepaalde actie uitvoert. 

Proxy-verbinding
Verbinding tussen een computer en een website die wordt omgeleid via een proxyserver. Dit maakt anoniem internetten mogelijk: je computer krijgt een ander IP-adres. Een proxy wordt vaak gebruikt door mensen die een website willen bezoeken die voor hun geblokkeerd is.

Punycode

Een slimme methode om vreemde tekens (zoals Chinese tekens, maar ook bekende letters als ü) om te zetten in voor browsers begrijpelijke tekens. De techniek wordt soms door criminelen gebruikt om hun oplichtingswebsite eruit te laten zien als de site van bijvoorbeeld een bank.

Pushbericht
Een berichtje dat naar je toe ‘geduwd’ wordt. je hoeft er geen app of programma voor te openen. Het bericht wordt ongevraagd op het scherm getoond. Een bericht van NL-alert is daar een voorbeeld van.

Q

QR-code
Quick Response. Een moderne variant van de streepjescode, maar dan in de vorm van een vierkant. Door zo'n code te scannen met een QR-app op je smartphone ga je direct naar een website.

R

RAM
Random Access Memory. Zie Werkgeheugen.

Range-extender
Zie repeater.

Ransomware
Gijzelsoftware. Door een malwarebesmetting worden onder meer documenten, e-mails en foto’s op de harde schijf versleuteld, waarna ‘losgeld’ wordt gevraagd. De schade kan honderden euro’s bedragen. Voorkom ellende, maak regelmatig back-ups van je bestanden en koppel de back-upschijf af.

RAW
Een methode om foto's op te slaan met behoud van alle gegevens van de camerasensor. Voor een mooi resultaat moeten RAW-foto's bewerkt worden in een fotobewerkingsprogramma.

Refurbished
Engels voor gereviseerd (of opgeknapt). Een refurbished product is gebruikt, maar zo veel mogelijk door een winkel of fabrikant in nieuwstaat teruggebracht. Het wordt dan meestal voor een (iets) lagere dan de nieuwprijs verkocht.

Register
Windows-onderdeel waarin de essentiële instellingen van de computer zijn opgeslagen.

­Registrar

Verkoper van domeinnamen. Een domeinnaam is de basis van een webadres. Zo heeft de Consumentenbond als de domeinnaam consumentenbond.nl.

Repeater
Kastje dat het wifisignaal van de router ontvangt en (versterkt) doorstuurt. Hiermee kun je op zolder misschien toch wifi gebruiken als de router beneden staat. 

Rescue disk
Zie herstelschijf.

Resetten
De computer opnieuw opstarten nadat er een probleem is opgetreden en de computer niet meer reageert (is vastgelopen, gecrasht).

Resolutie
Het aantal beeldpuntjes (pixels) van bijvoorbeeld een digitale foto of video, of beeldscherm. Hoe hoger de resolutie, des te scherper het beeld.

Rippen
Audio- of videobestanden van een cd of dvd overzetten op de computer, zodat die daarop zijn af te spelen.

Roaming
Het gebruiken van het mobielnetwerk van een andere dan je eigen provider. In de praktijk wordt hiermee bedoeld: internetten via een provider in het buitenland.

Rootkit
Geavanceerd virus dat diep in het besturingssysteem doordringt en heel moeilijk tot bijna onmogelijk te verwijderen zijn.

Router

Een apparaat dat computers, smartphones en tablets binnen een netwerk (bedraad en/of draadloos) met elkaar en met een modem (en daarmee internet) verbindt. Vaak is een router gecombineerd met een modem.

S

Sandbox
Een besloten omgeving (‘zandbak’) waarin je een programma kunt gebruiken zonder dat dit andere toepassingen of je systeem kan beïnvloeden of aantasten. Een sandbox wordt vaak gebruikt voor het testen van programma’s.

Scareware
Gratis software die ten onrechte beweert dat je pc ernstig besmet is met virussen. De makers van de software willen je daarmee zo bang maken, dat je geld uitgeeft voor de betaalde versie. In werkelijkheid doet de betaalde versie niets anders dan je misleiden of zelfs je pc besmetten met malware. Dit zie je bij foute, slechte antivirussoftware.

SCART-kabel
Een kabel om audiovisuele apparatuur (tv, videospeler) met elkaar te verbinden. Deze analoge standaard is verouderd. Op moderne apparatuur is hdmi (digitaal en HD) de standaard.

Screenshot
Schermafbeelding. Een foto van het beeldscherm. In de Digitaalgids plaatsen we veel screenshots ter verduidelijking van stappenplannen.

Scrollen
Verticaal door een website of tekstbestand bladeren. Dat kan met de schuifbalk rechts, met de pijltjestoetsen op het toetsenbord of door aan het muiswieltje te draaien.

SD-kaart
Secure digital. Een heel populair formaat geheugenkaartje voor smartphones, tablets en camera’s. Ze zijn er verschillende maten: SD, mini-SD en micro-SD.

Seriële poort
Ingang op een computer voor het aansluiten van een muis en toetsenbord. Een verouderde aansluitmethode: bijna alle randapparaten werken tegenwoordig met usb.

Server
Computer die een belangrijke schakel vormt in een netwerk; een knooppunt. Er zijn verschillende soorten, zoals een webserver (voor websites) en een mailserver (die e-mailverkeer regelt).

Simkaart
Kaartje met een chip voor in je telefoon. Je abonnement is gekoppeld aan de chip. Simkaartjes zijn de afgelopen jaren steeds kleiner geworden: moderne smartphones hebben een nano-sim.

Sim-only 
Telefoonabonnement zonder toestel: je ontvangt alleen een simkaartje met telefoonnummer. De smartphone koop je er los bij.

Simswapping
Truc van criminelen waarbij ze je 06­nummer overzetten op hun eigen simkaart, zodat ze beveiligingscodes ontvangen die voor jou bestemd zijn.

SMART 
Self-monitoring, analysis and reporting technology. Een techniek die in harde schijven is ingebouwd en die de gezondheid van de schijf of SSD in de gaten houdt, en moet waarschuwen als de schijf het einde van z'n leven nadert.

Smart home
Een ‘slim’ huis waarin de apparaten draadloos via de smartphone of de stem zijn te bedienen. Denk aan de thermostaat, lampen, beveiligingscamera’s en deurbel.

Smartphone 
Mobiele telefoon met internettoegang en een besturingssysteem, doorgaans iOS of Android, dat werkt met apps.

Smart-tv 
'Slimme' televisie die verbonden is met internet. Hij heeft (via apps) allerlei extra functies, zoals voor het bekijken van YouTube-video's en het bestellen van films.

Smartwatch
Computer in de vorm van een polshorloge. Behalve dat het de tijd aangeeft, kun je hem ook gebruiken om het laatste nieuws te lezen en als hartslagmeter. De bekendste is de Apple Watch.

SMTP
Simple Mail Transfer Protocol. Standaardmethode voor het versturen van e-mail. De e-mails gaan naar de SMTP-server van je provider.

Snelkoppeling
Een icoontje op het bureaublad waarmee je snel een programma kunt starten.

Spam
Ongevraagde (reclame)mail.

Spoofing
Een valse identiteit aannemen. Bekend voorbeeld: het in een e-mail tonen van een vals afzendadres. Zo zijn internetcriminelen in staat om je mail te sturen met je eigen e-mailadres als afzender. Ook kunnen ze telefoonnummers aanpassen waardoor het lijkt alsof je gebeld wordt door de bank.

Spreadsheet
Een programma voor het invoeren en verwerken van cijfers. Bekende voorbeelden zijn Microsoft Excel en Google Spreadsheets.

Spyware
Software die in het geniep wordt geïnstalleerd op je computer en in staat is je surfgedrag in de gaten te houden en gegevens daarover naar een derde partij (zoals een adverteerder) te sturen. Antivirussoftware en programma's als Malwarebytes en AdwCleaner kunnen de spyware meestal verwijderen.

SSD 
Solid State Drive. Vervanger voor de traditionele, snel draaiende harddisk met magneetschijven. De SSD heeft een veel sneller 'flashgeheugen', dat ook in usb-sticks zit. Er zitten geen bewegende delen in een SSD, wat hem minder kwetsbaar maakt.

SSHD 
Een snelle SSD en een gewone, traditionele schijf in één. Windows en de programma’s staan op het snelle SSD-deel, bestanden op het langzame deel.

SSID 
Service Set Identifier. De naam voor een draadloos netwerk, vaak het routermerk of de provider plus een willekeurige serie tekens. Zo is het mogelijk om netwerken van elkaar te onderscheiden. Je kunt de naam van je netwerk in de routerinstellingen aanpassen.

Streamen
Video en/of audio van internet rechtstreeks afspelen op de computer, tablet of smartphone, dus zonder dat die bestanden eerst worden opgeslagen.

Stuurprogramma
Programma dat instructies vanuit het besturingsprogramma geeft aan hardware, zoals de monitor, printer of geluidskaart. Ook 'driver' genoemd. 

Stylus
Latijn voor griffel. Pennetje om een aanraakscherm mee te bedienen. Dit kan een 'dom' stukje plastic zijn, maar ook een die dezelfde functies heeft als een muis, bijvoorbeeld bij een tekentablet.

Surfen
Dit doe je tegenwoordig op internet: van de ene website naar de andere springen.

Swipen
Vegen, het bedienen van een aanraakscherm van een smartphone of tablet.

Switch
Een netwerkknooppunt. Klein kastje om binnen een netwerk meerdere apparaten met elkaar te verbinden.

Synchroniseren
Proces dat ervoor zorgt dat op alle (draadloos) verbonden apparaten altijd de laatste versie van een bestand staat. Als je op één van de apparaten een bestand aanpast, toevoegt of verwijdert, wordt die wijzigingen op alle andere apparaten doorgevoerd.

Systeemherstel
Een Windows-functie waarmee je de slecht presterende computer kunt terugbrengen naar een eerdere toestand waarin hij nog wel goed werkte. Je gebruikt hiervoor een (automatisch) eerder gemaakte herstelpunt.

Systeemkopie/-back-up
Een 1-op-1-kopie van de harde schijf, compleet met Windows, alle programma’s en bestanden.

Systeemvak
Het rechterdeel van de taakbalk, de onderste balk van het beeldscherm. Hier staan programmapictogrammen die je waarschuwen wanneer een actie nodig is.

T

Taakbalk
De balk onderaan in het scherm met daarop de iconen van de meestgebruikte programma's en Windows-functies.

Tethering
Een manier om een apparaat zonder eigen internetverbinding, zoals een laptop, via een smartphone toch met internet te verbinden. Zie ook Hotspot.

Toner
Droog inktpoeder voor laserprinters.

Tool
Engels voor gereedschap en (in computertaal) hulpprogrammaatje. 

Toolbar
Veelgebruikte term voor een werkbalk. Vaak ongewenst, zonder toestemming in de browser geïnstalleerd. Doel: advertenties tonen. Zie ook 'Werkbalk'.

Topleveldomein

Tweede deel van de webdomeinnaam, bijvoorbeeld ‘nl’ in nu.nl. Vaak is het topleveldomein .com, .org of een landcode.

Touchpad
Het aanraakgevoelige deel van het toetsenbord op een laptop waarmee je met de vinger het muispijltje of de cursor op het scherm bestuurt.

Touchscreen
Scherm dat met pen of vingers is te bedienen: aanraakscherm. 

TPM (Trusted Platform Module)
Beveiligingstechniek ingebouwd in een chip of processor. Windows 11 vereist TPM versie 2.0. Veel oudere pc's ondersteunen die niet

Tracker
Trackingcookie. Een soort cookie dat bijhoudt wat je doet op internet. Doel: gerichte advertenties tonen.

Trackers
Zie Volgcookies

Trackingcookies
Kleine bestandjes met een unieke code die websites op je computer plaatsen om bij te houden wat je doet op internet. Doel: gerichte advertenties tonen.

Trackingpixel
Techniek waarbij een onzichtbaar klein plaatje (een beeldpuntje, pixel) via een website wordt meegestuurd om zo een cookie te kunnen plaatsen en/of uitlezen.

Triple play
Abonnement op internet, telefonie én tv. Zo'n alles-in-1-pakket is vaak goedkoper.

Trojan
Computervirus dat zichzelf vermomt als een onschuldig programma om mensen te verleiden het te installeren. Een trojan is geen virus, omdat hij zich niet verspreidt.

Tweefactorverificatie -> Tweefactorauthenticatie (2FA)
Een extra veiligheidscontrole tijdens het inloggen bij een onlinedienst. Dit houdt in dat je behalve je inlognaam en wachtwoord een extra code moet invullen. Die ontvang je meestal via sms of via een authenticatie-app op je smartphone.

U

Ubuntu
Besturingssysteem, open source en gratis, voor vooral desktops en laptops. Ubuntu is de populairste versie ('distributie') van Linux en gemaakt door en voor liefhebbers.

Ultrabook
De lichte, dunne laptop die heel snel opstart en weinig energie gebruikt. De naam ultrabook is beschermd en eigendom van chipfabrikant Intel.

Update
Verbeterde versie van een programma(-onderdeel) of besturingssysteem. Updates lossen fouten en kwetsbaarheden op en worden doorgaans gratis verstrekt door de softwaremaker.

Upgrade
Een uitgebreidere, nieuwe versie van een programma. Een upgrade gaat daarmee veel verder dan een update.

Upgrade-Advisor
Upgrade Assistent. Met dit programma check je of je pc en randapparaten geschikt zijn voor een upgrade naar een nieuwere of andere Windows-versie. Zoek hem op de website van Microsoft. 

UPnP

Universal plug and play. Een techniek om apparaten snel en probleemloos aan elkaar te koppelen zodat ze met elkaar kunnen communiceren.

URL
Uniform Resource Locator. Het 'adres' van een webpagina, zoals www.digitaalgids.nl.

Usb
Universal Serial Bus. Populairste aansluiting op een laptop en pc voorrandapparaten, zoals muis, toetsenbord, usb-stick, printer en externe harde schijf. 

Usb-hub
Een kastje waarmee je het aantal beschikbare usb-poorten van de computer kunt uitbreiden.

V

Veilige modus
Als je een computer opstart in de veilige modus, worden alleen de noodzakelijke Windows-onderdelen geladen, eventueel met internetverbinding. Alle andere programma's worden niet gestart. Zo kun je problemen opsporen en oplossen zonder dat die programma's in de weg zitten. Op de website van Microsoft staat hoe je dat doet in Windows 10.

Versleutelen
Encryptie. Het omzetten van een bestand naar een code die niet door derden kan worden gelezen. Een wachtwoord is nodig om het bestand te ontsleutelen.

VGA
Video Graphics Array. Verouderde standaard voor het analoog aansluiten van een beeldscherm op de computer. Beeldschermen hebben tegenwoordig een digitale hdmi- en/of dvi-aansluiting.

Videokaart
Of video-adapter. Computeronderdeel dat het beeld verzorgt. Vaak is de adapter een chip op het moederbord, maar voor videobewerken en stevig gamen is soms een uitbreidingskaart nuttig.

Virus
Kwaadaardig programma dat zich van computer naar computer verspreidt. Het verstopt zich binnen een ander programma of bestand.

Vliegtuigmodus
Instelling waarbij een smartphone geen signalen uitzendt of ontvangt. Hij is niet verbonden met internet en telefoonnetwerk. Iedere smartphone heeft deze instelling, die bedoeld is om te gebruiken als je in het vliegtuig zit. Ook handig om in het buitenland te voorkomen dat je (dure) berichten of telefoontjes ontvangt.

Vlog
Video blog. Een blog (kort voor weblog) is een soort dagboek op internet, en een vlog is een blog in de vorm van een video.

VOIP
Voice over internet protocol. Telefoneren via internet. Het bekendste VOIP-programma is Skype.

Volgcookies
Kleine bestandjes met een unieke code die websites op je computer plaatsen om bij te kunnen houden wat je doet op internet. Doel: gerichte advertenties tonen. Ook ‘trackingcookies’ genoemd.

VPN
Virtual private network. Techniek om een beveiligde internetverbinding te maken. Door VPN te gebruiken, kun je min of meer anoniem internetten, omdat het verkeer via de server van een VPN-aanbieder loopt. Internetten via een publiek wifinetwerk is veiliger en je kunt zo geoblocking en censuur omzeilen.

W

Wachtwoordmanager
Programma dat sterke (lange) wachtwoorden maakt, beheert en voor je invult op websites. Zo kun je veilig op internet met nagenoeg onkraakbare wachtwoorden, die je niet hoeft te onthouden. Je hoeft alleen het (sterke) wachtwoord van de manager te onthouden. Bekende managers zijn LastPass en KeePass.

Wearable
Een verzamelnaam voor computergadgets die je op het lichaam kunt dragen. De bekendste is de smartwatch, een horloge waarmee je onder meer berichtjes kunt versturen en je hartslag kunt meten.

Webcam
Webcamera. Camera die is verbonden met (of is ingebouwd in) een computer. Hiermee kun je live beelden versturen tijdens het telefoneren via internet (zie VOIP).

Weblog
Een log/dagboek op internet dat voor iedereen te lezen is. De videoblog (vlog) is nu heel populair.

Webmail
E-mail die overal toegankelijk is via een webbrowser (zoals Edge en Chrome). De mail wordt niet gedownload naar je computer, maar blijft op de mailserver staan.

Werkbalk
Verticale of horizontale balk op het scherm met pictogrammen die een taak uitvoeren wanneer erop wordt geklikt. De term toolbar wordt vaak gebruikt als het om een ongewenste werkbalk gaat.

Werkgeheugen
RAM. Chips die in het moederbord zijn gestoken en die het vluchtige, snelle geheugen bevatten. Hun snelheid en capaciteit (in GB's) bepalen grotendeels de snelheid van de computer.

WhatsApp
Meestgebruikte app om korte berichten te sturen via de smartphone. Afbeeldingen en video's meesturen kan ook.

Widget
Programmaatje dat op startscherm (smartphone) of bureaublad (computer) informatie geeft en dat zelf actualiseert, bijvoorbeeld over nieuws of het weer.

Wifi
Een type draadloos netwerk. Technisch protocol om computerapparatuur op afstanden tot 100 meter draadloos te verbinden met elkaar en met internet.

Wifi 6
Nieuw wifiprotocol waardoor meer apparaten tegelijk en sneller van het wifinetwerk gebruik kunnen maken.

Windows-register
Windows-bestand waarin de essentiële instellingen van de computer zijn opgeslagen.

Wisselbestand
Een verborgen deel van de harde schijf waar Windows gegevens van programma’s en bestanden plaatst als het snellere werkgeheugen (RAM) vol is.

Wizard
Keuzehulp dat je door een reeks stappen op het scherm leidt. Zo word je bijvoorbeeld geholpen bij het wijzigen van Windows-instellingen of het juist installeren van een programma.

WLAN
Wireless Local Area Network. Een draadloos lokaal netwerk dat computers die bij elkaar in de buurt staan met elkaar verbindt. Wifi en bluetooth zijn de bekendste methoden.

WPA2
Wifi Protected Access. Systeem om een beveiligde wifiverbinding op te zetten. WPA2 is op dit moment de veiligste techniek, dus veiliger dan WPA en voorganger WEP.

WPA3 
Wifi protected access. Systeem om een beveiligde wifiverbinding op te zetten. WPA2 is op dit moment de meestgebruikte techniek en veiliger dan WPA en voorganger WEP. Aan WPA3 wordt gewerkt.

WPS
Wifi Protected Setup. Knop waarmee je een draadloos apparaat snel aan een wifinetwerk kunt toevoegen. Druk min of meer gelijktijdig op de knop op het apparaat en de router en de verbinding komt tot stand.

WWW
World Wide Web. Het wereldwijde web dat wordt gevormd door websites. Het www is daarmee een belangrijk onderdeel van internet.