Tieneraccounts maken Instagram niet direct ‘veilig’

Tieneraccounts is een set aangepaste instellingen voor Instagram-accounts die nieuwe en bestaande gebruikers in de leeftijdsgroep van 13 tot 17 jaar vanzelf binnenkrijgen. Dit gebeurt bij alle jonge gebruikers op de korte termijn, of is zelfs al doorgevoerd. 

De 16- en 17-jarigen kunnen zelf hun nieuwe instellingen weer aanpassen, jongere kinderen hebben daarvoor de toestemming van hun ouders nodig.

Tieneraccounts werkt met de leeftijd die het kind zélf ooit heeft opgegeven. Bij het aanmaken van een account doet Instagram geen echte leeftijdcontrole. Als je minderjarige kind een 18+ leeftijd heeft gekozen, valt hij of zij niet onder de bescherming van Tieneraccounts.  

Instagram beschrijft op zijn site wat er speciaal is aan de Tieneraccounts: 

• Standaard een ‘privé’-instelling van het account, waardoor onbekenden geen berichten kunnen zien of erop reageren.
• Beperkte mogelijkheden voor privéberichten, alleen van accounts die het kind volgt.
• Inhoudsfilters om schadelijke of ongepaste inhoud te blokkeren.
• Een 'slaapmodus' die meldingen uitschakelt tussen 22:00 en 07:00 uur.
• Meer toezichtmogelijkheden voor ouders, zoals bekijken van contacten en instellen van tijdslimieten.
• Een standaard tijdlimiet van 1 uur per dag gebruik van Instagram (en Threads). 

Grote problemen blijven

De maatregelen zijn kleine stapjes vooruit. Maar ze pakken niet goed de grote problemen aan waar een aanzienlijk deel van de tieners die (te) veel op Instagram zitten, mee worstelt. Zoals: 

• Schermverslaving: verslavende eigenschappen, zoals de mogelijkheidheid eindeloos te scrollen, zijn niet aangepakt. Door de verslavende aard van Instagram (Instagram en TikTok worden wel eens vergeleken met een fruitmachine) besteedt de gemiddelde puber vele uren per week aan ‘Insta’. Dat zijn kostbare uren waarin ze ook sociale contacten in het echt kunnen onderhouden, huiswerk kunnen maken of sporten. Overmatig telefoongebruik leidt bovendien tot slaap- en concentratieproblemen en slechtere schoolprestaties.
• Een negatief zelfbeeld: de automatisch ingeschakelde inhoudsfilters die seks en geweld blokkeren, remmen niet de door het algoritme voorgestelde content op basis van eerder (kijk)gedrag. Een tiener die afslankadviezen opzoekt, kan nog altijd een stroom berichten van superslanke fitboys en fitgirls binnenkrijgen. Die zullen een eventueel negatief zelfbeeld eerder bevestigen dan tegengaan. 
• Continue privacyschending: het moederbedrijf van Instagram en Facebook, Meta verzamelt veel meer persoonsgegevens dan nodig is voor het onderhouden van een sociaal netwerk. Dat komt omdat Instagram ook een advertentienetwerk is. Voor de persoonsgerichte advertenties heeft Meta veel data nodig.      

Tijdlimiet boterzacht 

Tieners zouden door de Tieneraccounts ‘automatisch beschermd’ zijn met een lijdlimiet van 1 uur per dag. Dat klinkt goed, maar laat je als ouder of verzorger niet te snel geruststellen. Toen we meekeken met een 13-jarige gebruiker zagen we dat na 1 uur gebruik alleen een waarschuwing verscheen die hij eenvoudig kon wegklikken. De melding kwam niet meer terug als hij koos voor ‘Limiet voor vandaag negeren’. 

Die beloofde tijdlimiet is dus boterzacht, zeker voor jongeren die bijna aan hun telefoon vastgekleefd zitten. ‘Limiet’ betekent een grens of een einde aan iets. Dat is hier duidelijk niet het geval. 

Hardere limiet instellen

Wil je de pubers echt beperken in een x-aantal minuten per dag scrollen, dan moet je dat als ouder (of verzorger) zelf instellen. Dit is alleen mogelijk als zelf op Instagram zit (of gaat) en vervolgens vanuit jouw account een koppeling maakt met het account van je kind.

Instagram geeft op zijn site instructies voor dit instellen van ouderlijk toezicht. Je past de instellingen hierna aan in het Gezinscentrum. 

Instagram waarschuwt de ouders in dat centrum dat je op dit moment alleen de tijdlimieten kunt aanpassen, in het gewenste aantal minuten per dag en met een harde blokkering in plaats van een waarschuwing. Aanpassen van de overige beschermende functies kan pas later.

Berichten niet meelezen

Wat in het dashboard van de ouder al wel goed functioneert is een weergave van de uren schermgebruik per dag en met wie je kind contacten onderhoudt. Het is een goede zaak dat je als ouder niet de berichten van je kind kunt lezen. 

Conclusie 

• Met de term automatische bescherming zet Meta consumenten op het verkeerde been. Je moet als ouder zelf moeite doen om een serieuze tijdlimiet in te stellen. Een schermblokkade na (bijvoorbeeld) 1 uur gebruik en in de nachtelijke uren.     
• Belangrijk nadeel hierbij: voor de serieuze controle op het schermgebruik van je kind moet je als ouder zelf ook een Instagram-account hebben (of nemen) en zo je gegevens overdragen aan Meta.
• Over privacy gesproken: met het (helpen) instellen van Tieneraccounts ga je door met de privacyschending van je kind. Aan de dataverzamelpraktijken van moederbedrijf Meta verandert namelijk weinig. 
• Dit alles maakt dat de Tieneraccounts in zijn huidige vorm op zijn best een paar kleine stapjes vooruit zijn. En dan alleen voor de ouders die zelf ook al op Instagram zitten.
• Grote problemen zoals de schermverslavende elementen, een aangetast zelfbeeld bij sommige jonge gebruikers en de doorlopende privacyschending blijven onopgelost. 

Grotere belangen

Wie uitzoomt snapt dat hier grotere belangen spelen dan 'tieners beschermen'. Het is Meta dat in Nederland miljoenen verdient aan het (intensieve) Instagram gebruik van tieners, aan alle de reclame tussen de filmpjes. Tegelijk ontstaat bij een meerderheid van de Nederlandse bevolking én in de politiek steeds meer weerstand tegen de negatieve gevolgen van het sociale-mediagebruik door jongeren.

De Tweede kamer nam begin maart een motie aan om een leeftijdgrens in te stellen. Hoe 'hard' die gaat worden en bij welke leeftijd (15?) moet de verantwoordelijke staatssecretaris nog uitwerken.